Vlaams Haïti Overleg

Karlo, houngan (voodoopriester)

Er zijn mensen die zeggen dat voodoo een duivelse godsdienst is. Anderen zeggen dan weer dat het een christelijke godsdienst is. Hoe staat jij daar tegenover?

Karlo: Het is mijn volste overtuiging dat ik een christen ben. Dat is onze godsdienst, dat is deel van onze cultuur. Voodoo is de Haïtiaanse manier om God te aanbidden, wij gebruiken dezelfde bijbel, wij aanbidden dezelfde God. Ik ben een bewaarder van het leven, ik ben een dienaar van God. Als houngan doe ik enkel het goede. Kijk, als je een probleem voorlegt aan de Lwa’s, dan vellen de Lwa’s eerst en vooral een vonnis om te oordelen of je vraag gerechtvaardigd is. Als de Lwa’s oordelen dat je vraag niet geoorloofd is, kan ik niets voor je doen. Je kan niet eender wat vragen. Je kan trouwens ook niet eender wat doen. Als jij iets doet waarmee de Lwa’s niet akkoord gaan, zullen ze jou de rug toekeren.

En hoe zie jij de relatie tussen God en de Lwa’s?

Karlo: De Lwa’s zijn door God geschapen, ze helpen God in zijn taak en staan permanent in contact met Hem.

Wat is het belangrijkste in de voodoodienst?

Karlo: Het belangrijkste is dat je mensen behandelt die een mystieke ziekte hebben en dat je de magische krachten laat werken. Een paar voorbeelden misschien. Er zijn ziekten van de mens en ziekten die mystiek zijn. Een mystieke ziekte kan je enkel met bezweringen verhelpen.

Iemand heeft een goede job of iets anders dat hij/zij niet wil verliezen. Je kan de Lwa’s vragen iets voor jou vast te binden, te bestendigen. Algemeen vragen heel wat mensen een dienst om de gunst van de Lwa’s te vragen. Als je danst voor de Lwa’s en voor hen offert, zullen ze je belonen. In liefdeszaken kom ik niet tussen. Als een jongen een meisje wil en me om hulp vraagt, weet je nooit of hij haar gelukkig of ongelukkig zal maken. Daarom wil ik daar niets mee te maken hebben. Oprechte liefde heeft geen hulp nodig.

Welke rol speelt de voodoo in de Haïtiaanse maatschappij?

Karlo: Op sociaal gebied zou de voodoo eigenlijk de eerste plaats moeten krijgen. Alle Haïtianen geloven erin. Maar ze zijn van mening dat ze beter ergens anders steun kunnen zoeken. Ze geven de voodoo dan ergens een plaatsje, door zich ervan af te zetten of door er stiekem aan deel te nemen. Dat vertaalt zich ook op politiek vlak. Men spuwt op de voodoo, men respecteert de voodoo niet, hoewel iedereen het erover eens is dat het de voodoo is die het land zijn onafhankelijkheid heeft bezorgd.

Op welke manier zou de voodoo kunnen helpen om Haïti uit de ellende te halen waarin de meerderheid van de bevolking leeft?

Karlo: Ze zouden de ceremonie moeten overdoen die Boukman en Dessalines hebben gedaan. Als men de Haïtiaanse roots van ons volk zou respecteren en eer bewijzen, zou Haïti erop vooruitgaan. Ik bedoel dat niet enkel op religieus vlak. Maar zolang we kopiëren wat anderen doen en hen achterna lopen, zal er niets veranderen. Zolang we geen respect hebben voor onze eigenheid en onze geschiedenis, heb ik weinig hoop.

Men heeft me verteld dat je zelf vier vrouwen hebt, die alle vier hier in de tempel (peristyle) wonen.

Karlo: Dat is waar. De dienst van de Lwa’s is veeleisend, ik zou nooit genoeg geld hebben om vrouwen te betalen om al dat werk te doen. Het is een wisselwerking: zij stellen zich ten dienste van de peristyle en de peristyle stelt zich ten dienste van hen. Wanneer ze hier zijn en je merkt dat ze goed werk leveren, treden ze toe tot peristyle. Er is hier veel te veel werk, één vrouw zou dat nooit klaarspelen.

Maar wil dat dan zeggen dat man en vrouw niet gelijk zijn in de Voodoo?

Karlo: Man en vrouw zijn gelijk, maar ze delen niet hetzelfde lot. Ze zijn voorbestemd voor andere dingen.

Het feit dat vele houngans en bokors meerdere vrouwen hebben, geeft de voodoo een imago dat het altijd gepaard gaat met losbandigheid.

Karlo: Daarin vergist men zich dan. Respect, orde en discipline zijn van fundamenteel belang in de voodoo. Ik zei het al eerder, je kan niet zomaar eender wat doen in de Voodoo. Je kan niet tegen de gemeenschap en de Lwa’s ingaan.

Klopt het dat alle bokors en houngans bezig zijn met slechte dingen zoals mensen vermoorden, magische ziekten op iemand afsturen, enz. Is dat iets dat altijd bij voodoo komt kijken?

Karlo: Ja, dat is er altijd bij. Als iemand iets doet wat hij/zij niet mag doen, b.v. een complot organiseren waardoor iemand zijn job verliest, geld of eigendom stelen van iemand, of erger nog, dan moet die persoon daarvoor boeten. Er zal een vonnis gevraagd worden aan de Lwa’s en in sommige gevallen zal dat betekenen dat iemand met zijn leven moet betalen.

*Als ik naar voodoodiensten ga, ook hier in de peristyle, ben ik soms geshockeerd. Dieren worden er soms mishandeld. Voor vele mensen is dat verwerpelijk. *

Karlo: Laat me een voorbeeld geven. Papa Legba is een Lwa met een gebroken voet, hij mankt. Als we een kip voor hem offeren, dan breken we de poot van de kip om haar aan hem op te dragen. Iedere Lwa die neerdaalt, heeft zo zijn eigen wensen. Als een Lwa het bloed van een dier wil drinken, dan is dat zijn of haar keuze.

Overal in Haiti zie je massa’s kerken, van allerlei verschillende takken van het christendom. Al die kerken draaien op geld dat van elders komt, enkel de voodoo is zelfbedruipend en wordt niet ondersteund. Toch zie ik dat je een mooie, grote tempel hebt. Waar komt het geld vandaan?

Karlo: Al die buitenlandse godsdiensten draaien om geld. Het is business. Al die kerken die de blanken hier neerpoten, staan ook ten dienste van de blanken, ze hebben geen respect voor het eigen geloof van de mensen. Wij, voodooaanhangers, staan op de grond van Boukman en Dessalines en we slagen er al honderden jaren in om te overleven zonder enige hulp.

Kijk, de Lwa’s geven me zes maanden om mijn eigen zaken te regelen. De overige zes maanden spaar ik geld en tref ik voorbereidingen om de Lwa’s te ontvangen en alle mensen die naar het feest komen. Ik zie het zo: ik breng hier geen geld binnen, het zijn de Lwa’s die dat doen. Als iemand ziek is en ik aanroep een Lwa en die zorgt ervoor dat hij/zij geneest, dan is het maar normaal dat die persoon iets betaalt. Hetzelfde voor de magie, mensen betalen daarvoor. Dat geld is van en voor de Lwa’s, zelfs als ik zelf soms niet genoeg heb om fatsoenlijk te eten.

De grootte van het bedrag volgt geen vast tarief. Een arme die niets heeft, zal ook geholpen worden. Als het hem beter gaat, zal hij/zij volgens eigen geweten kijken wat hij voor de peristyle kan doen.

Sinds 1996 erkent de Haitiaanse overheid de voodoo officieel als godsdienst. Is er sindsdien iets veranderd voor jou?

Karlo: Ik mag nu officieel begrafenissen organiseren, mensen dopen en trouwen, enz. Maar veel verder gaat die erkenning niet. Het ministerie, de staat, de lokale verantwoordelijken van de gemeente, niemand heeft interesse voor ons. Ach de overheid, die kent ons alleen als er verkiezingen zijn. Dan dropt de één of de andere politicus hier een groot vat plaatselijk gestookte rum zodat iedereen zich kan bezatten. Zo hopen ze dan de stemmen van de mensen te kopen voor hun partij.

Die diensten die ik nu officieel mag doen, deed ik vroeger ook al. Veel verschil maakt het dus allemaal niet uit. Het blijft voor de mensen ook zo dat ze dikwijls een dubbele dienst willen. De echte hier bij ons en dan een officiële in één of andere kerk. Ik heb daar geen problemen mee, maar de buitenlandse kerken zijn wel heel agressief tegen ons. Hoe ze dat verzoenen met de christelijke boodschap is mij een raadsel. Bemin je naaste als jezelf, zegt het gebod nochtans. Maar geldt dat ook voor hen? Ze zijn enkel uit op hun eigen profijt, ze willen niet dat andere mensen opklimmen naar hun niveau en boven alles, ze willen de absolute controle. Zij zien zichzelf als rechter over goed en kwaad.

Vele liederen in de voodoo vertellen de geschiedenis van het Haitiaanse volk. Zelf houd ik veel van het lied van Agwetaoyo, de Lwa van de Zee, waarin beelden zitten over slaven die vastgeketend zijn aan een schip op zee (zie het kaderstukje). Eigenlijk bezingen de Haitianen daarin hoe ze als volk ontstaan zijn.

Karlo: Wij kunnen niet anders dan te zingen over onze misère en over de ellende die onze voorouders doorstaan hebben. Het is ons verhaal, hoe de blanken ons uit Afrika naar hier gevoerd hebben, vastgeketend aan boten. Wanneer ze onder elkaar slag leverden en een boot tot zinken werd gebracht, waren er geen overlevenden onder de slaven. Iedereen deelde hetzelfde lot. Dat verhaal moet verteld worden aan ieder Haitiaans kind, het mag niet verloren gaan.