Vlaams Haïti Overleg

Ricardo Seitenfus (foto Haïti Liberté)

Dilemma’s en vergissingen

Onbevooroordeeld dieper graven

Bij iedereen die zich in Haïti verdiept duiken steeds die twee totaal tegengestelde gevoelens op: enerzijds ontmoediging, anderzijds bekoring. Ontmoediging als je de socio-economische gegevens overloopt en de onleefbaarheid ziet waar een grote meerderheid van de mensen elke dag doorheen moet. De bekoring die uitgaat van de zachte kracht en vrolijkheid van dit volk, de mooie onschuld en elegantie van zijn kinderen, zijn uniek epos en pioniersrol in de mensenrechten, zijn kunstzinnigheid met universele uitstraling. Een scherpere kijk is slechts mogelijk door de kant en klare oplossingen opzij te zetten, haastige besluiten te vermijden, eerst te luisteren en pas dan te spreken. Alleen dan is er een kleine mogelijkheid om door te dringen in de meanders van deze fascinerende maatschappij. Maar de geschiedenis leert ons dat we een totaal tegengestelde houding aannamen, belangrijkste leidraad voor ons onbegrip. Het is duidelijk dat professor Seitenfus met deze inleidende woorden niet alleen een Haïtikenner is, maar ook een respectvolle Haïtiminnaar is.

Mission des Nations Unies pour la Stabilisation d’Haïti – MINUSTAH

Sinds 1986 bevindt Haïti zich in een intern conflict van lage intensiteit, toe te schrijven aan de onvermijdelijke strijd van politieke krachten om de macht. Geen burgeroorlog, geen gevaar voor massale misdaden of genocide, integendeel, de misdaadcijfers zijn bij de laagste van de regio. De bijzonderheid van het dispuut schuilt in het niet respecteren door de politieke tegenstanders van de democratische spelregels.

---

Haïti vormt ook geen bedreiging voor de buurlanden. Sinds 1995 is zijn leger ontbonden en is er enkel een nationale politiemacht met beperkte effectieven, slecht uitgerust en dito getraind. Niettegenstaande deze vaststellingen zijn er tussen 1993 en 2015 niet minder dan zeven interventies van militaire, politionele en burgerlijke aard, onder leiding van de Verenigde Naties en met steun van de Organisatie van Amerikaanse Staten. Professor Seitenfus heeft veel vragen bij de zin van deze opeenvolgende interventies, die hij toeschrijft aan een gebrek aan alternatief en vooral foute waarneming bij de Veiligheidsraad van de VN om het land zogezegd te moeten stabiliseren.

Bevrijding in 1804, te ver vooruit op de tijd

Historisch duidt Ricardo Seitenfus Haïti als een voortdurende dreiging voor een deel van het internationaal systeem. En dat verklaart dan volgens de professor waarom de relaties van Haïti met de wereld steeds door geweld en nooit door dialoog werden geleid. Gelegen in het Caribische bassin, beschouwd als de achtertuin van de VS, is Haïti ook vlakbij het rebelse eiland Cuba gelegen. Anderzijds is het land schatplichtig aan de historische banden met Frankrijk. Voor Ricardo Seitenfus is het duidelijk: alle partners hebben één objectief gemeen, de macht bevriezen en de Haïtianen transformeren in gevangenen op hun eigen eiland. De schrik voor een vlucht van boat people verklaart volgens hem de internationale beslissingen. Effectief, de Haïtianen moeten tegen elke prijs in hun land blijven.

Edmond Mulet

Achtergronden voor zoveel ellende

Seitenfus wijst op een kwaadaardige relatie tussen de macht van een aantal internationale NGO’s en de zwakte van de Haïtiaanse staat. NGO’s die voor het merendeel bestaan bij de misdeeldheid van Haïti. Land dat ook slachtoffer is van de liefdadigheid van anderen, wat niet de motor kan zijn van zijn relaties met het buitenland. Slachtoffer tenslotte van een handelselite en van zijn roofzuchtige politieke klasse.

Meer dan 90% van het educatief systeem en van het sanitair systeem zijn privé. Het land beschikt niet over de publieke middelen om het staatsapparaat op een minimale manier te laten functioneren. De VN beging ook de fout geen rekening te houden met de culturele elementen. De uitdagingen van Haïti beperken tot een militaire actie verslechteren nog de onbestendigheid van de economische structuren, Naast de politieke uitdagingen is de grootste uitdaging van socio-economische orde. Met een werkeloosheid die 80% bereikt van de beroepsbevolking een vredesmissie opzetten en soldaten sturen onder het mom van een missie voor stabilisering is contraproductief en immoreel. Er is niets te stabiliseren, alles is er op te bouwen.

Er is niets te stabiliseren, alles is er op te bouwen.

Gedurende twee eeuwen defileerden in het Haïtiaanse landschap afwisselend dictators en vreemde troepen. Op de wereldscene is de erfzonde van Haïti zijn zelfbevrijding. In 1804 beging Haïti met de onafhankelijkheid het onaanvaardbare, een majesteitsschennis voor een verontruste wereld, zo benoemt Seitenfus het. In die tijd was het westen koloniaal, slavenhouder en racist. Het vond zijn bestaan in de uitbating van de veroverde gebieden. Het revolutionaire Haïtiaanse model vormde een bedreiging voor de koloniale en racistische wereldmachten. De erkenning van de onafhankelijkheid kwam pas laat en koste heel wat middelen aan Haïti. Bijgevolg was de onafhankelijkheid belast en de ontwikkeling bemoeilijkt van bij de start. De wereldmachten wisten zich geen houding met Haïti en het land werd dan ook gewoon genegeerd. Het begin van 200 jaar eenzaamheid op de internationale scène.

Ricardo Seitenfus stelt zich ook heel wat vragen bij de ontwikkelingssamenwerking met Haïti, een land dat per inwoner de hoogste officiële en private hulp ontvangt. De kloof tussen het immense volume middelen dat in theorie ter beschikking wordt gesteld en het resultaat dat bereikt wordt is wraakroepend. Er bestaat niet zoiets voor Haïti als een strategie voor duurzame ontwikkeling.

Het boek wil ook, al is het maar de kleinst mogelijke, een bijdrage zijn om de tijd te korten dat de wereld en Haïti een andere weg vinden.

Korte biografie

Ricardo Seitenfus is doctor in Internationale Betrekkingen aan het Instituut van Hoge Internationale Studies van de Universiteit van Genève, Zwitserland. Hij is auteur van meerdere werken over internationale betrekkingen en was speciaal gezant van de Braziliaanse Regering in Haïti tussen 2004 en 2008, speciale vertegenwoordiger van het algemeen secretariaat en hoofd van het bureau van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) in Haïti van 2009 tot 2011, vervolgens in Nicaragua. Momenteel is hij hoogleraar aan de Rechtenfaculteit van de Federale Universiteit van Santa Maria in Brazilië.