De vervrouwelijking van de armoede in Haïti


Foto: Johan Verstraete

In een economie van armoede en met een werkloosheidspercentage van meer dan 60%, worden de Haitiaanse vrouwen gedwongen om het leven en het overleven van het overgrote deel van de minstbedeelden op zich te nemen. Zij dragen bijna de volledige verantwoordelijkheid voor de vele familietaken. Verschillende vormen van discriminatie waarvan zij het slachtoffer zijn, dragen ertoe bij dat zij elke dag nog meer in de miserie wegzinken.

Het is nochtans dank zij de inzet van de vrouw thuis en op de marktjes dat de Haitiaanse samenleving kan overleven. Zij is het die thuis de zorg voor de kinderen op zich neemt, zich over de zieken ontfermt, waakt over de netheid, op zoek gaat naar water en warmtebronnen en het eten klaarmaakt. De zwakke uitbouw van de basisvoorzieningen (gezondheid, drinkbaar water, scholen…) en de slechte huisvesting maken haar taak er alleen maar zwaarder op en ondermijnen in hoge mate haar gezondheid.

Op het platteland werkt de Haïtiaanse vrouw naast de man in alle fasen van het landbouwproces, maar de opbrengsten dalen dag na dag. Wat uiteindelijk geoogst wordt, staat gelijk met wat voedsel voor enkele dagen. In deze sector verdient de vrouw voor hetzelfde werk tot 40% minder dan de man. Slechts zelden krijgt zij toegang tot productiemiddelen als grond en krediet.

De afwezigheid van wegen en het slecht uitgebouwde openbaar vervoer maken van de commercialisering van de producten een moeilijke zaak. De handelaarsters maken grote verliezen en zien hun winstmarges dalen.

In de steden zijn de vrouwen beroepshalve terug te vinden als werkneemsters bij onderaannemers of als hulp in het huishouden; sectoren waar de arbeidsvoorwaarden verfoeilijk zijn en de lonen belachelijk laag.

Zonder te overdrijven kunnen we stellen dat de Haitiaanse vrouwen werken in kwetsbare sectoren, en als zij al in sterke sectoren aanwezig zijn, dan bevinden zij zich steeds op het laagste trapje van de loonladder. Om hun vaak groot gezin te laten overleven, zien de Haïtiaanse vrouwen zich verplicht allerlei overlevingstrategieën uit te denken. Men ziet ze vooral in de informele sector, waar ze als kleine handelaarsters de straten bevolken en tal van producten te koop aanbieden.

Haïtiaanse vrouwen bevinden zich zeer vaak op het laagste trapje van de loonladder.

In vele families leeft elk gezinslid (waartoe soms ook de volwassen werkloze kinderen met hun kroost moeten gerekend worden) van de kleine winstmarges die de vrouwen uit hun handeltje halen. Voor deze prestatie krijgen zij niks voor zichzelf terug; zeker niet wat ontplooiing en zelfontwikkeling betreft. Hun behoeften vallen samen met die van de familie.

Zij vertegenwoordigen de meerderheid van de analfabeten en behoren tot de grote massa die geen grond hebben, geen deftige verblijfplaats, geen vast inkomen of beroep. Hun bijdrage tot het functioneren van de samenleving door middel van niet beloonde taken, wordt niet naar waarde geschat.

Wat meer is: zij moeten de scheiding verdragen evenals de uitbuiting, de onzichtbaarheid, de diskwalificering en de ontwaarding.

Een economisch en sociaal onrechtvaardig systeem draagt er toe bij dat de Haïtiaanse vrouwen; vooral uit achtergestelde milieus, verder verarmen en in de marginaliteit terechtkomen. Terecht wees de Haïtiaanse feministische economiste Mireille Neptune Anglade er in haar boek “De andere helft van de ontwikkeling” op dat “… de thuisen verkoopsarbeid van de Haïtiaanse vrouwen een geheime en verborgen subsidie is waardoor de nationale economie kan functioneren en waarbij de mannen onmiskenbaar de begunstigden zijn… “

Sinds een jaar of tien zijn in Haïti talrijke vrouwenorganisaties opgericht die dit uitbuitingssysteem aanklagen. Vorig jaar namen zij deel aan een mondiale beweging tegen de vervrouwelijking van de armoede en tegen de politiek van internationale instellingen zoals het IMF en de Wereldbank; organisaties die de levensvoorwaarden van de minstbedeelden, vooral die van vrouwen, nog verergeren. Die vrouwenorganisaties stellen voor dat de staat de verantwoordelijkheid op zich neemt om de vrouwen te ontlasten van de zware sociale verplichtingen die zij moeten dragen.

Voor de vrouwen zelf eisen zij een gelijkwaardige toegang tot opvoeding, een verbetering van hun status in de samenleving, een betere demografische controle, basisvoorzieningen op het stuk van gezondheid en drinkbaar water, een verbetering van de infrastructuur voor de productie van en de handel in landbouwproducten…

Verder eisen zij concrete maatregelen om het geweld tegen vrouwen uit te roeien en de wetgeving ter zake te herzien. Haïti kan enkel vooruitgang boeken als de participatie en de behoeften in rekening worden gebracht van “de andere helft van de ontwikkeling”: de vrouwen.

Colette Lespinasse
1 maart 2001