Eindelijk verkiezingen!


Heb ik hiermee geld genoeg voor twee frisco's?

Op zondag 21 mei werd de eerste ronde van de parlements- en gemeenteraadsverkiezingen gehouden. De opkomst was meer dan behoorlijk, en er waren niet al te veel onregelmatigheden.

Nadat de verkiezingen, die normaal op 19 maart hadden moeten plaatsvinden, weeral niet doorgingen, was de sfeer in het land somber. De kosten van levensonderhoud bleven maar stijgen. De Haïtiaanse munt, de gourde verloor zo veel in waarde dat de psychologische grens van 20 gourdes voor 1 dollar doorbroken werd. Vroeger kwam 5 gourdes overeen met 1 dollar.

Het volk was ook moedeloos geworden omdat het gerecht niet behoorlijk functioneert. Vele misdaden werden nooit opgelost of zelfs niet onderzocht. De politie slaagt er ook niet in om het gevoel van onveiligheid weg te nemen.

In zo’n klimaat verwachtten de meeste waarnemers geen groot enthousiasme voor de verkiezingen. Het was overigens al de derde keer dat de verkiezingsdatum verschoven werd. Het geduld van de kiezers werd erg op de proef gesteld. De algemene indruk was dat de bevolking helemaal niet meer geïnteresseerd was in verkiezingen.

De aanloop

Begin maart reed de Voorlopige Kiesraad (Conseil Electoral Provisoire, CEP) nog een koers tegen het uurwerk om alles klaar te hebben voor de verkiezingen van 19 maart. Het materiaal voor 11.000 kiesbureaus werd pas op 24 februari aan de CEP gegeven door de PNUD (Programme des Nations-Unies pour le Développement), een organisatie van de Verenigde Naties. Het materiaal omvatte urnen, stemhokjes en inktpotten.

De periode voor de kiezersregistratie werd door de CEP verlengd tot 3 maart. Deze beslissing werd genomen opdat alle kiezers de kans zouden krijgen om zich in te schrijven. Toch waren er nog onvoldoende kiesbureaus en waren er te weinig filmrolletjes om de ‘kieskaart met foto’ te maken. Daarbij kwam nog dat de inschrijvingen in de gemeente Anse d’Hainault nog altijd niet begonnen waren, ondanks het feit dat er verschillende ontmoetingen waren geweest tussen de twistende politieke partijen en CEP-vertegenwoordigers.

Op 3 maart besloot de CEP om de verkiezingen te verdagen. De periode voor het inschrijven van de kiezers werd verlengd tot 15 maart. Een nieuwe datum voor de verkiezingen werd niet vastgesteld. Er volgde een periode van verwarring. Half maart kondigde de CEP aan dat de eerste ronde van de verkiezingen gehouden zou worden op 9 april, de tweede op 21 mei. President Préval reageerde hierop door te stellen dat de CEP hiermee haar bevoegdheden te buiten ging, aangezien een nieuwe datum voor de verkiezingen niet door de CEP, maar wel bij een presidentieel besluit moet worden vastgesteld.

Enkele dagen later ondertekenden president Préval en zijn premier een besluit dat de verkiezingen op 19 maart annuleerde zonder een nieuwe kiesdatum vast te leggen. De CEP had er nochtans op aangedrongen dat een nieuwe datum zou worden bepaald.

Amerikaanse, Canadese en Franse diplomaten spraken de wens uit dat er spoedig verkiezingen zouden plaatsvinden zodat het nieuw verkozen parlement in functie zou kunnen treden op de tweede maandag van juni, zoals bepaald in de grondwet. De Europese Unie sloot zich bij dit standpunt aan en herinnerde eraan dat haar steun aan Haïti alleen wordt voortgezet als alle organen van de staat behoorlijk functioneren.

Ook de VN oefende druk uit op de regering om snel een nieuwe kiesdatum te bepalen. De regering verklaarde daarop dat zij niet verantwoordelijk is voor de vertraging van het verkiezingsproces. Sommige oppositieleiders beschuldigden de regering ervan het verkiezingsproces te manipuleren om de parlements- en gemeenteraadsverkiezingen te laten samenvallen met de presidentsverkiezingen, die normaal in november van dit jaar moeten plaatsvinden. Premier Alexis ontkende dit met klem.


De kritische radiojournalist en onvermoeibare strijder voor de mensenrechten, Jean Leopold Dominique, werd op 3 april door onbekenden vermoord.

Na overleg met de CEP ondertekende president Préval uiteindelijk een besluit waarbij de eerste ronde van de verkiezingen werd vastgesteld op 21 mei, de tweede op 25 juni.

Spanning in het land

In de aanloop naar de verkiezingen heerste een zekere spanning in het land. Er gebeurden meer criminele daden, vaak met een politiek karakter. Zo werden sommige stembureaus geplunderd. Een aantal mensen werden vermoord.

Zes internationale organisaties die opkomen voor de mensenrechten trokken aan de alarmbel. Ze verklaarden dat de spanningen en het geweld nooit zo erg waren geweest sinds er een einde kwam aan de gewelddadige periode tijdens de staatsgreep van 1991 tot 1994, en dat het land dreigt af te glijden naar anarchie. Ze riepen ex-president Aristide op in het openbaar de bedreigingen en het geweld die met het verkiezingsproces gepaard gaan, te veroordelen. Ze richtten zich speciaal tot hem omdat de groepen die betrokken zijn bij het geweld in de straten zijn naam scandeerden.

De gemoederen werden ook sterk geschokt door de moord op de bekende journalist Jean Dominique van Radio Haïti Inter. Hij werd samen met de bewaker van het radiostation neergeschoten door onbekenden. Er heerste een grote verslagenheid in democratische en populaire kringen. President Préval, oud-president Aristide en verschillende andere personaliteiten uit de politieke en intellectuele wereld betuigden hun medeleven. De begrafenis vond plaats in het nationale stadium in aanwezigheid van meer dan 15.000 mensen.

Grote opkomst op 21 mei

Volgens de eerste schattingen van de CEP hebben 60 % van de 4 miljoen ingeschreven kiezers hun stem uitgebracht. De CEP bevestigde ook dat 80 à 90 % van de 11.200 kiesbureaus goed gewerkt heeft. Deze schattingen houden geen rekening met het kiesdepartement van Grand’Anse en Nippes, waar de verkiezingen verdaagd werden omdat ze volgens de CEP onvoldoende waren voorbereid.

Tijdens de verkiezingen zelf waren er wel veel administratieve en organisatorische moeilijkheden. In veel kiesbureaus begon het stemmen met 3 tot 4 uur vertraging. Sommige kiezers hadden moeite met het vinden van het stembureau dat overeenkwam met het nummer op hun kiezerskaart. De CEP, de regering, de politieke partijen en de nationale en internationale waarnemers toonden zich echter verheugd over de discipline en het geduld van de Haïtiaanse kiezers. Het enige ernstige incident deed zich voor in Croix-des-Bouquets. Daar vielen twee doden, onder wie een politieagent.

De president van de CEP bedankte het Haïtiaanse volk voor zijn enthousiasme, zijn vastberadenheid en zijn moed. President Préval sprak over een belangrijke etappe in het democratisch proces. De Verenigde Staten feliciteerden de regering, de CEP en de politie voor het goede verloop van de verkiezingen. Canada feliciteerde het Haïtiaanse volk omdat het massaal was gaan kiezen in over het algemeen vredige en veilige omstandigheden.

Winnaars en verliezers

De oppositie bedankte de bevolking omdat ze ondanks de moeilijke context is gaan stemmen. Maar volgens de oppositiepartijen werden veel onregelmatigheden en massieve fraude vastgesteld. Evans Paul verklaarde dat de oppositie het resultaat van de verkiezingen niet verwerpt, maar dat de stem van het volk gedeeltelijk werd verdraaid. Een woordvoerder van OPL, de partij die Aristide aan de macht heeft gebracht, sprak in dezelfde zin en zei dat de stembureaus te sterk gecontroleerd werden door mandatarissen van OFL (Organisation Fanmi Lavalas), de nieuwe partij van Aristide.

De partij van Aristide was verheugd omdat de grote meerderheid van de kiezers gestemd had voor Fanmi Lavalas. Volgens de eerste voorlopige kiesresultaten zou Fanmi Lavalas al vanaf de eerste ronde 17 van de 19 senaatszetels veroverd hebben. Aristide verklaarde dat er gestemd werd voor de vrede, zodat er geen granaten meer exploderen in de CEP en in Lafanmi Selavi. Aristide verwees hiermee naar de aanslag op 20 mei, toen een granaat werd gegooid op de koer van Lafanmi, de door Aristide gestichte instelling voor straatkinderen.

Afwachten nu…

De verkiezingen hebben plaatsgevonden. Het blijft echter de vraag of er conflicten zullen ontstaan wanneer de – bij het ter perse gaan nog niet gekende – definitieve uitslag van de eerste ronde gepubliceerd wordt. Als de tweede op 25 juni doorgaat, krijgt Haïti weer een democratisch verkozen parlement en dito gemeenteraden.

Bart Van Malderen
1 juni 2000

Meer artikels uit deze rubriek