Haïti actueel juni 2011

Op 14 mei legde Michel Martelly de eed af als president van Haïti. Hij werd president na verkiezingen waaraan maar 20% van de stemgerechtigden deelnam. Mede door zijn populistische uitspraken werd hij verkozen, maar wat gaat hij doen? Zijn uitspraken over het heroprichten van het leger doen menigeen de wenkbrauwen fronsen. Daarnaast is er discussie over 17 zetels van afgevaardigden en 2 Senaatszetels.

Tijdens de tweede ronde van de verkiezingen, die op 20 maart plaatsvond, werden niet alleen een nieuwe president, maar ook 7 senatoren en 79 afgevaardigden gekozen. Na de verkiezingen maakte de CEP de voorlopige resultaten bekend. Midden april volgde dan de definitieve uitslag. Zoals te verwachten was haalde Martelly, zowel volgens de voorlopige als volgens de definitieve resultaten, de meeste stemmen en werd hij dus de nieuwe president. Anders ging het met het vaststellen van de definitieve uitslag van de parlementsverkiezingen. Volgens de CEP, de kiesraad, moeten 17 zetels van afgevaardigden en 2 senaatszetels aan andere kandidaten worden toegewezen dan aan de gekozenen volgens de voorlopige resultaten. Ze zouden bijna allemaal gaan naar kandidaten van Inite, de partij van aftredend president René Préval. Zo zou Préval via Inite, die dan een meerderheid in het parlement heeft, een belangrijke politieke rol blijven spelen. Hij kan het Martelly erg moeilijk maken.

Als protest tegen deze uitslag braken in het hele land onlusten uit. Huizen en andere gebouwen werden in brand gestoken, auto’s werden bekogeld met flessen en stenen, wegen werden geblokkeerd en barricades opgericht. Het ergste waren de schietpartijen tussen de demonstranten, waarbij minstens twee personen om het leven kwamen. In Hinche betoogden honderden leden van de boerenorganisatie MPP omdat hun kandidaat voor de senaat volgens de voorlopige uitslag gewonnen had, maar niet volgens de definitieve en dus geen senator werd.

De CEP, die de definitieve uitslag bekend maakte, wordt beschuldigd van fraude en manipulatie. Een van haar leden heeft ontslag genomen. De commissie Rechtvaardigheid en Vrede van de katholieke kerk vindt het moeilijk om te geloven dat de CEP de keuze van het volk gerespecteerd heeft. Ook president Martelly trekt de verkiezingsuitslag zoals de CEP die gepresenteerd heeft in twijfel. Hij stelt voor een onafhankelijke commissie te vormen die de uitslag onderzoekt. De geldschieters van de CEP, waaronder de VN, de EU, Brazilië, Canada en andere landen, hebben over de uitslag vragen gesteld. Ze betwijfelen of die geloofwaardig is. De Verenigde Staten vinden het opmerkelijk dat de meerderheid van de aangebrachte correcties in het voordeel is van Inite. Twaalf senatoren beschuldigen Préval ervan de fraude zelf te hebben georganiseerd om via de meerderheid die Inite in het parlement heeft, het land te kunnen blijven leiden. Martelly zal het dan moeilijk krijgen om de veranderingen die hij beleefd heeft door te voeren.

Aristide

Ondanks de bezwaren van de VN en de VS tegen het tijdstip is Aristide twee dagen voor de verkiezingen naar Haïti gevlogen. Bij zijn aankomst hield hij een toespraak van een kwartier waarin hij zei blij te zijn met zijn terugkeer. Graag had hij de mogelijkheid gehad huizen mee te nemen voor al degenen die nog in tenten moeten wonen. Over de verkiezingen sprak hij met geen woord. Ook over het feit dat zijn partij Fanmi Lavalas van de verkiezingen was uitgesloten repte hij niet. Aristide kan nog steeds rekenen op een grote achterban. Het valt af te wachten of hij zich toch niet laat verleiden om opnieuw aan politiek te doen.

Baby Doc

Jean-Claude Duvalier, die ook recent terugkeerde naar Haïti, mag het land niet verlaten en heeft slechts een beperkte bewegingsvrijheid. Ban Ki Moon, de secretaris-generaal van de VN, vindt het van groot belang dat Haïti een rechtstaat wordt. Het land kan zich als zodanig bewijzen door de beslissing die het neemt in het geval Jean-Claude Duvalier. Hij verklaarde dat het van kapitaal belang is dat de Haïtiaanse autoriteiten alle juridische maatregelen nemen om de zaak Duvalier te regelen. De autoriteiten moeten al degenen die misdaden begaan hebben tegen hun eigen volk uitleveren aan justitie. Zo zullen ze de Haïtianen duidelijk moeten maken dat voor straffeloosheid in hun land geen plaats meer is.

Amnestie voor Baby Doc en Aristide?

Geheel tegen de wens van Ban Ki Moon in, liet Martelly tijdens een reis in de VS, de mogelijkheid open dat Baby Doc en ook Aristide amnestie zouden krijgen. Het is niet duidelijk of hij deze uitspraak deed na juridisch advies gevraagd te hebben. Amnestie wordt vaak gebruikt om na politieke conflicten een natie weer één te maken, om partijen met elkaar te verzoenen of om de rust in het land te herstellen. Volgens het Haïtiaanse recht kan de president hiertoe een voorstel doen, maar het parlement moet er zijn toestemming voor geven.

Baby Doc is aangeklaagd voor, onder andere, corruptie. Een juridische procedure is gestart. Amnestie zou hier een definitief einde aan maken. Tegen Aristide is tot nu toe geen enkele aanklacht gedeponeerd. Organisaties voor mensenrechten vinden het normaal dat Aristide na zeven jaar ballingschap naar Haïti teruggekomen is. Ze vinden dat Aristide zich niet voor justitie hoeft te verantwoorden, want hij is nooit aangeklaagd. Anderen vinden dan weer dat hij zich zal moeten verantwoorden voor de vele schendingen van de mensenrechten die onder zijn bewind plaats vonden. Ze zeggen dat er moorden gepleegd werden waarvoor nog niemand is gestraft.

Amendementen op de grondwet

Er is al lang sprake van dat enkele artikelen van de grondwet van 29 maart 1987, die werd opgesteld na de val van Duvalier, gewijzigd zouden moeten worden. Zo zouden enkele artikelen betreffende de verkiezingen moeten veranderen en zouden Haïtianen over twee nationaliteiten mogen beschikken. Dit laatste wordt vooral bepleit door de Haïtianen die in het buitenland wonen. Voormalig president Préval vindt dat vooral de regeling van de verkiezingen zoals de huidige grondwet die voorschrijft een bron van instabiliteit is. Verschillende keren heeft hij eigenmachtig de beëindiging van het mandaat van parlementariërs uitgesteld. Ook de uitvoering van andere artikelen heeft hij op de lange baan geschoven. Inite dringt erop aan dat de grondwetswijzigingen nog voor het aantreden van de nieuwe regering aanvaard worden. Als dat lukt dan worden ze van kracht na het mandaat van de nieuwe regering, dus na vijf jaar. Is dat niet het geval, dan pas na tien jaar.

Wederopbouw en huisvesting

Verschillende sociale organisaties hebben de balans opgemaakt van wat de internationale gemeenschap Haïti heeft beloofd en wat daar tot nu toe mee gedaan is. Ze stellen vast dat er nog steeds geen duidelijke politiek is wat betreft de herhuisvesting van de slachtoffers van de aardbeving. Van de aanvankelijk anderhalf miljoen personen zonder onderdak leven er nog 680 000 in kampen. Van degenen die vertrokken zijn is een deel teruggekeerd naar de wijk waar ze woonden om daar, in hun vertrouwde omgeving maar te midden van het puin hun tent op te slaan. Anderen zijn met alle risico’s van dien weer gaan wonen in hun beschadigde woning of hebben onderdak gevonden bij familie of vrienden.

Het lijkt erop dat de overheid de nationale soevereiniteit heeft opgegeven door de wederopbouw over te laten aan de internationale gemeenschap. Deze houdt geen rekening met de nationale organisaties en treedt bijna geheel autonoom op. De sociale organisaties verwijten de autoriteiten een neoliberale politiek te praktiseren, waardoor het volk steeds verder wegzakt in armoede en ellende en Haïti steeds meer afhankelijk wordt van het buitenland.

Krijgt Haïti weer een leger?

Tijdens een verblijf in de VS heeft Martelly met Hillary Clinton gesproken over het weer oprichten van het leger in Haïti. Martelly wil een modern leger dat de Minustah, de VN blauwhelmen, zou moeten vervangen. Hij zei dat de aanwezigheid van de Minustah duidelijk laat zien dat er in Haïti een macht nodig is om de vrede te bewaren. Aan de aanwezigheid van de Minustah zal binnenkort een einde komen volgens Martelly. Het toekomstige leger zal zich vooral bezig moeten houden met de wederopbouw en heeft geen oorlogsschepen nodig. Martelly hoopt bij de opbouw van het leger op de hulp van de Minustah, maar die heeft al laten weten dat ze hiervoor niet de expertise en de middelen heeft.

Mensenhandel

Sinds ongeveer drie jaar is Zuid-Amerika langzamerhand op weg een nieuwe regio te worden voor Haïtianen die willen emigreren. Er bestaat een heel netwerk van mensenhandelaars die Haïtianen tegen betaling op weg helpen naar Ecuador of Chili. Ze beloven hen dat ze daar of elders in Latijns-Amerika werk kunnen vinden, een studiebeurs zullen krijgen of zelfs vandaar naar Frans Guyana kunnen reizen. De Dominicaanse Republiek en Cuba zijn vaak het vertrekpunt van de reis. Hulp aan Vluchtelingen en Migranten, een stichting van de Jezuïeten, vraagt de Zuid-Amerikaanse landen preventieve maatregelen te nemen om deze praktijk aan banden te leggen en het internationale netwerk van georganiseerde bendes te vervolgen en te straffen.

Vooruitzichten

De komende maanden moet Martelly kleur bekennen. Hij moet ervoor zorgen dat er een eerste minister gevonden wordt die de goedkeuring krijgt van het parlement. Dit lijkt moeilijk te worden want de partij van Martelly heeft amper drie zetels in het parlement. Veel zal afhangen van de houding van Inite, dat over een meerderheid beschikt.

Als er een premier is moet die een regering samenstellen en dan kan begonnen worden met de realisatie van al wat Martelly aan de Haïtianen beloofde. Ondertussen is het te hopen dat er geen nieuwe Cholera-epidemie uitbreekt, dat de voedselprijzen niet verder blijven stijgen en dat er geen nieuwe aardbeving komt.

Bart Van Malderen
7 juni 2011

Meer artikels uit deze rubriek