Madam Sara – van veld tot markt
Vogel
De Haïtiaanse Madam Sara’s, steunpilaren van de Haïtiaanse economie, werden al vereeuwigd in talloze schilderijen. In opdracht van Cordaid en IS Academy schreef Talitha STAM, antropologe en journaliste, nu ook een studie over hen. Zij deed het veldwerk gedurende 8 weken tussen augustus en november 2012, ondervroeg daarbij 163 Madam Sara’s en maakt een case study van drie van hen. De volledige tekst van de studie, in het Engels, is te vinden op: http://www.cordaid.org/en/publications/gardens-markets/. Deze studie moet bijdragen tot empowerment van deze moedige vrouwen. Hierna volgt een samenvatting.
De markten
In Haïti gebeurt de aankoop en verkoop van basisgoederen meestal op een van de talrijke markten. De oorsprong ervan ligt in de achttiende eeuw, toen slaven de toelating kregen om naast de slavenarbeid ook voor eigen gewin geproduceerde goederen te verkopen op belangrijke kruispunten. Heden ten dage bestaan er naast een 300-tal officiële markten, ook talrijke niet-officiële markten. De plaatsen op een officiële markt zijn betalend; op een illegale markt, zoals bij de straatverkoop in Petionville, lopen de verkoopsters voortdurend het risico verjaagd te worden door de politie met verlies van hun waren tot gevolg.
Tocht
De onmisbare schakels
Zoals de Haïtiaanse vogels met dezelfde naam maken de bedrijvige en lawaaierige Madam Sara’s onverbrekelijk deel uit van het Haïtiaanse landschap. Deze vrouwen vormen de onmisbare schakel tussen 700.000 kleinschalige boeren op het platteland en de verbruikers in de stad. 66 % van de Haïtiaanse gezinnen overleeft dank zij de opbrengsten van kleinschalige landbouw. Naar Haïtiaanse gewoonte werken de mannen meestal op het veld, terwijl de vrouwen zich bezighouden met de handel. De binnenlandse voedselproductie volstaat niet om de bevolking te voeden; 60 % van het voedsel wordt ingevoerd.
De Madam Sara’s maken deel uit van de informele sector, die in Haïti 85 % van de economie inneemt. Meer dan de helft van hen zijn analfabeet. Dikwijls bezitten zij zelf een stuk land , hetzij door erfenis, hetzij door aankoop. Om aan de nodige fondsen te geraken maken zij vaak gebruik van informele kredietsystemen, zoals “Eskont” en “Sol”. Bij “Eskont” leent men geld van vrienden of kennissen tegen een intrest tussen 10 en 20 %. Bij “Sol” geven verschillende leden van een groep een bepaald bedrag. Iemand van de groep leent het totaal bedrag tegen een hoge intrest. De opbrengst wordt verdeeld onder de deelnemers.
Laden
Case studies
De studie focust op een bepaalde route, namelijk tussen Seguin boven Jacmel over de bergen via Furcy en Kenscoff naar de markten van Port-au-Prince, meer dan 50 km lang. De ondervraagde boeren in deze streek gaven aan dat zij 60 % van hun producten verkopen aan Madam Sara’s, meestal op afgesproken plaatsen langs de weg. De producten die op het tijdstip en de plaats van het onderzoek werden verhandeld waren wortels (37%), bonen (22 %), prei (20 %), bananen (17 %) en aardappelen (16 %). De Madam Sara’s passen zich echter aan de omstandigheden aan en verhandelen wat verkrijgbaar is. De vrouwen dragen de lasten op het hoofd of maken gebruik van een lastdier en brengen de goederen naar een vrachtwagen. Deze hebben meestal een open laadbak, die wordt volgestouwd. Tijdens de reis naar de stad zitten de vrouwen helemaal bovenop de goederen, een hoogst gevaarlijke onderneming. Na aankomst op de markt dienen zij meestal te overnachten in een depot of op de grond. De terugweg naar huis is ook gevaarlijk, omdat dieven erop uit zijn de winst van de verkoop te stelen.
De grootste markt in Haïti is de zaterdagmarkt van Croix-de-Bossales in Port-au-Prince. Twee derden van de basisgoederen verbruikt in de hoofdstad worden er verhandeld. De daar vastgestelde prijzen bepalen ook de marktprijzen elders in het land. Naast de Madam Sara’s zijn er ook de detailverkoopsters. Deze laatsten reizen niet, maar kopen en verkopen op de markt zelf. Zij kopen bijvoorbeeld groenten van de Madam Sara’s, maken ze schoon en maken er pakjes van voor hun klanten.
De winst van de Madam Sara’s staat niet in verhouding met hun inspanningen. De 3 vrouwen gevolgd in de case studies maakten, na aftrek van kosten voor vervoer, betaling van helpers, plaats op de markt, respectievelijk een winst van 59,30 USD, 21,35 USD en 9,49 USD per week. De gemiddelde winst van de grote groep ondervraagde vrouwen bedroeg slechts 2,21 USD per week.
Op het einde van de studie formuleert de auteur de volgende aanbevelingen:
Markt
1) Beter onderhoud van de wegen.
2) Veilige slaapplaatsen in de nabijheid van de markt met mogelijkheden om goederen op te slaan.
3) Verbetering van de werkomstandigheden op de markt. Bescherming tegen diefstal en geweldpleging.
4) Betere toegang tot krediet.
bron: From Gardens to Markets – a Madam Sara perspective by Talitha Stam.