Vlaams Haïti Overleg

Mackenson doet zijn verhaal

Haïti: reservoir van goedkope arbeid

“O universal é o local sem as paredes” – “Het universele is het plaatselijke zonder de muren” Miguel Torga

Mexico, maart 2017

Zoals de website www.haitilibre.com meldt, zijn de meeste migranten aan de grens tussen de Verenigde Staten en Mexico, in Tijuana, Haïtianen. Meer precies zijn het er ongeveer 30.000. Sinds mei 2016 is hun aantal aanzienlijk toegenomen; ze komen aan bij Tijuana in de hoop de grens over te steken.

Mensensmokkelaars hebben er een valse migratie-hulporganisatie opgezet om misbruik te maken van de hoop van deze migranten, vertelt een onderzoekster van de Nationale Autonome Universiteit van Mexico (UNAM). Die organisatie verspreidde flyers die de doorgang naar Canada beloofden tegen betaling van grote sommen geld.

Chili, april 2018

Vanaf 16 april hebben Haïtianen het recht om 30 dagen en niet langer, in het land te blijven, met een toeristenvisum en dat staat hen niet toe om er te werken. Dit jaar waren in februari al meer dan 11.000 Haïtianen het land binnengekomen. Het jaar daarvoor zijn 104.782 Haïtianen in Chili aangeland. Vanwege dit grote aantal migranten uit Haïti heeft de Chileense regering de visumplicht afgekondigd voor de onderdanen van dat land. Werkzoekers met een universitaire opleiding kunnen in Chili een aanvraag indienen voor een ‘tijdelijk visum voor internationale oriëntatie’ of “Visa temporaria de Oriéntacion Internacional”, de anderen voor een ‘tijdelijk visum voor mogelijkheden’ of “Visa temporaria de Oportunidades”.

De immigratiegolf naar Chili begon in 2016. Haïtianen kwamen illegaal Chili binnen en bleven daar. Hoewel ze op dat moment geen visum nodig hadden om het land binnen te komen, bleven ze er langer dan de 90 dagen waarop ze als toerist recht hadden en verlengden ze deze status niet. Vanzelfsprekend bleven ze in de hoop een baan te vinden, vooral in de bouwsector.

Frans-Guyana, januari 2017

In de sloppenwijken van het land wachten meer dan 11.000 migranten op een antwoord op hun asielaanvraag. 88% van deze migranten zijn Haïtianen. De stroom neemt toe, maar er worden maar weinig verzoeken aanvaard, zoals eveneens wordt vermeld op www.haitilibre.com. Slechts 2,6% van de asielaanvragen werd door de Franse autoriteiten aanvaard. Voor hen die zich afzijdig houden, in de marge van de asielrechten, of voor de afgewezen aanvragers, wordt het leven moeilijk: geen rechten, geen onderwijs voor de kinderen.

Brazilië, 10 april 2018

In een verklaring kondigt de Braziliaanse regering de mogelijkheid aan van een tijdelijk visum voor Haïtiaanse burgers en een verblijfsvergunning om humanitaire redenen. Het opent de mogelijkheid voor Haïtianen om een humanitair visum te verkrijgen voor een periode van twee jaar; dat visum wordt enkel afgeleverd door de Braziliaanse ambassade in Port-au-Prince.

Na de aardbeving in 2010 verlieten Haïtianen het eiland met Brazilië als eerste bestemming. In dat land zijn ze vooral werkzaam geweest in de bouwsector, die goedkope arbeiders nodig had. Haïtiaanse migranten werkten aan de opbouw van de infrastructuur voor de FIFA World Cup 2014 en ze konden er blijven dankzij de economische groei van dit Latijns-Amerikaans lid van de BRICS-landen. Deze migratiegolf bereikte voornamelijk het noorden van het land. In een land als Brazilië, dat te maken heeft met ernstige raciale problemen, zijn Haïtianen, als buitenlandse werkkrachten, slachtoffer van uitbuiting en discriminatie. De politieke situatie in Haïti, zelfs na de aardbeving, maakte de opvang van asielzoekers onmogelijk en de Haïtianen in Brazilië konden niet als vluchteling worden erkend. Deze impasse maakte het onmogelijk de migranten in het land te verspreiden en blokkeerde Haïtianen in de noordelijke staten van Brazilië. De Braziliaanse regering heeft daarom een specifieke verordening voor Haïtianen uitgevaardigd (Normative Resolution 97 – NR97). Die moet ervoor zorgen dat Haïtianen naar het zuiden van het land kunnen gaan, waar de vraag naar arbeidskrachten nog sterker is.

De situatie in het land verslechterde in 2015, na de dubbele economische en politieke crisis. Haïtiaanse migranten wendden zich dan maar tot andere landen in de regio. Na 2016 kwamen er alsmaar meer aan in Chili en aan de Mexicaanse grens.

Niettemin moeten we niet denken dat ze Brazilië links hebben laten liggen. Integendeel, het land bleef nog steeds een van hun favoriete bestemmingen. Wat is veranderd, zoals opgemerkt door de Internationale Organisatie voor Migratie, is de aard van de migratie na 2014/2015, die steeds meer een lange-termijn-dimensie aanneemt. In dit nieuwe aspect ligt de grote verandering in de migratiestromen tussen Haïti en Brazilië. Deze trend wordt bevestigd door het soort mensen in deze stromen; het zijn nu de ouders en familieleden van migranten die vóór 2014 naar deze Latijns-Amerikaanse gigant verhuisden. Zoals Claude Audebert uitlegt, houden deze stromen ook verband met de communicatie tussen migranten en hun naaste verwanten in Haïti; de uitwisseling van informatie, geruchten en nieuws over de beschikbaarheid van banen veroorzaken de komst van andere Haïtianen. In Haïti wordt dit teledjòl genoemd, te vertalen als mond-aan-mond of minder eerbiedig misschien als ‘tamtam’.

Terug Tijuana

Vandaag gebruikt de teledjòl de sociale netwerken, smartphones en WhatsApp om dit soort informatie te verspreiden. Herinner u bijvoorbeeld de verspreiding van een opname waarin een jonge Haïtiaan zijn reis van hoop vanuit Brazilië naar de VS vertelde. Deze jonge man schilderde de harde realiteit af van wat de reis betekent voor Haïtiaanse migranten die Tijuana trachten te bereiken. Hij was misschien een van die 30.000 hierboven genoemden. Zijn verhaal is het verhaal van veel Haïtianen die in Brazilië aankwamen.

In Brazilië had hij alleen maar een baan gevonden die niet echt werd betaald. Dus besluit hij te vertrekken, in de hoop elders een baan en nieuwe mogelijkheden te vinden. Hij bereikt Peru, vervolgens Ecuador en Guatemala, en komt aan in de bossen van Midden-Amerika. Daar ziet hij zijn ongelukkige metgezellen sterven en achterblijven bij de lijken van andere migranten. Na veel gevaren te hebben getrotseerd en door steeds de douaneautoriteiten te vermijden, komt hij als bij mirakel aan in Mexico en de Verenigde Staten. Dit verhaal werd op grote schaal verspreid, zodat zelfs de Haïtiaanse krant “Le Nouvelliste” een artikel aan hem wijdde. Voor zover we weten en wat hij aan het einde van zijn verhaal ook zegt, is het doel van deze opname zijn landgenoten te waarschuwen voor de moeilijkheden en de gevaren van deze reis.

Waarom het zuiden van Amerika?

Dat is de realiteit van de feiten, van deze migratiestromen. De demografische, economische, sociale en interne redenen van de Haïtiaanse diaspora zijn al in dit tijdschrift besproken. Maar waarom interesseert deze migratiebeweging nu het zuiden van Amerika zo?

Het werk van Claude Audebert, die zich al jaren met de Haïtiaanse migratie bezig houdt, en vooral zijn artikel “De recente geodynamica van de Haïtiaanse migratie in Noord- en Zuid-Amerika: vluchtelingen of economische migranten?” geeft ons een aantal goede pistes voor interpretatie.

Tijdens de aardbeving werd het VN-contingent, MINUSTAH, geleid door Brazilië. Bij deze zogenaamde humanitaire vredesmacht zijn ook troepen uit Chili, Uruguay en Peru. De prominente rol van de Latijnse landen, vooral Brazilië, geeft hen een groeiende geopolitieke en diplomatieke invloed in Haïti. Daarnaast werd, als gevolg daarvan, de Braziliaanse en Chileense consulaire aanwezigheid in Haïti uitgebreid, waardoor de visumaanvragen voor deze landen werden vergemakkelijkt. Het is deze groeiende capaciteit en invloed die, in combinatie met de behoeften van de Braziliaanse economie en bedrijven, visumaanvragen gemakkelijk doen aanvaarden. Het is nog steeds in die zin dat we de wetgevende activiteit van april 2018 ten gunste van de Haïtiaanse migratie moeten lezen… Het systeem van teledjòl en het positieve imago van Brazilië als voetbalnatie doen de rest in Haïti. Dit migratiesysteem heeft bredere politieke redenen, gekoppeld aan de recente geschiedenis, waarin de behoeften en verwachtingen van de Haïtianen zijn ingebed.

Maar de interessantste conclusies die door Audebert worden voorgesteld, zijn te zoeken in de continuïteit van de oorzaken en beweegredenen van deze migratie-beweging, we hebben ze al vermeld in de inleiding.
De levensomstandigheden van Haïtiaanse migranten zijn zeer hard en hun kwetsbaarheid voor mensensmokkelaars, van Brazilië tot Mexico (Tijuana), vereist een sterker antwoord van alle betrokken partijen. Gelukkig zijn Haïtiaanse migranten niet alleen maar slachtoffers, ze zorgen voor uitgebreide informatie-uitwisseling en echte netwerken van wederzijdse hulp. Het is waar dat de aanklacht tegen de levensomstandigheden van deze migranten niet beperkt mag blijven tot een slachtofferrol en een oplijsting van hun problemen. Het is niet langer mogelijk om de weerbaarheid en veerkracht van het Haïtiaanse volk te negeren. Maar tegelijkertijd kan dit verhaal ons niet zomaar enkel in een rol van toeschouwer laten.