Op uitstap


Foto: Dirk Wils (mei 2007)

Het paasweekend betekent in het overwegend katholieke Haïti net zoals bij ons een verlengd weekend. Het enige verschil is dat we hier vrij hebben op Goede Vrijdag en niet op Paasmaandag, zoals in België. Een ideale gelegenheid dus om er een weekendje op uit te trekken.

Een voodooceremonie in Souvenance

Vrijdagmorgen vroeg vertrokken om in de namiddag in Gonaïves aan te komen. De stad werd in november 2005 getroffen door een zondvloed die uit de bergen via de stad een weg zocht naar de zee. Ik heb met enkele lokale jongeren gesproken en ze wisten me te vertellen dat het water in een half uur tijd tot 2 meter hoog in de huizen stond. De ravage was enorm en er zijn duizenden mensen verdronken. De wegen in de stad en ook de toegangswegen zijn nog steeds compleet «naar de haaien».

Op zaterdagmorgen terug de jeep in om onze tocht naar Souvenance verder te zetten; na een klein uurtje arriveerden we in dit kleine boerendorpje waar alles nog in volle voorbereiding was. De «peristil» (voodootempel) werd versierd met erg kleurrijke vlaggen en franjes, maar eveneens de heilige bomen en vijvers (waar volgens het voodoogeloof de «lwa’s» (goden) in wonen. Alex, een hougan (voodoopriester), was onze gastheer die ons heel hartelijk ontving in de «huisjes» van zijn familie. Als hij tussen de voorbereidingen door even tijd had, gaf hij ons steeds een verhelderende uitleg over wat voodoo inhoudt.

Eén van de dingen die mij het sterkst zijn bijgebleven, is het totaal ontbreken van een hiërarchie in de voodoo. Er zijn hougans, manbo’s (vrouwelijke priesters) en «initiées» (ingewijden), maar ze zien ze allemaal hetzelfde uit: volledig in het wit, met een rode of blauwe sjaal in de nek. Het viel ook op dat er veel homo’s en lesbiennes aanwezig waren, die worden hier veel beter geaccepteerd dan in de “gewone” samenleving. Verder het grenzeloze respect voor de natuur en – ik moet jullie teleurstellen – het totaal ontbreken van poppetjes! Op dit soort publieke ceremonies, waar iedereen welkom is, wordt er uitsluitend aan «witte» of positieve voodoo gedaan. Er wordt vooral enorm enthousiast gezongen, gedanst en geschreeuwd voor de «lwa’s».

Een betoging in Belader

Ter gelegenheid van 1 mei – hier in Haïti niet alleen de dag van de arbeid, maar ook die van de landbouw – ben ik samen met collega Dodo afgezakt naar Belader, een grensgemeente met de Dominicaanse republiek. Om daar te geraken, heb je toch al gauw een uur of vijf nodig, én een robuuste jeep. Ver is het niet (ongeveer 70 km), maar de wegen zijn in erbarmelijke toestand door de stortregens en het jarenlange gebrek aan onderhoud. Halverwege houden we even de adem in om een rivier te passeren (de brug is enkele jaren geleden weggespoeld) en even verderop geven we een vijftiental boeren een lift. Na aankomst maken we kennis met de «groupement femmes», een lokale boerenvrouwenorganisatie die via Iteca een eigen groot lokaal heeft gekregen. Er waren reeds een dertigtal boeren en boerenvrouwen aanwezig, en met mondjesmaat kwamen er meer en meer bij. In de vooravond hebben we vergaderd om de betoging van de komende dag voor te bereiden.

Op 1 mei zelf ‘s morgens waren we al met een honderdtal, maar toen de lokale RaRa-band (traditionele muziek die erg aanstekelijk op de heupen werkt) zijn deuntjes begon in te zetten, waren we al snel met 150. Klaar voor onze tocht van 5 km door de bergen naar het centrum van Belader. Na ruim 2 uur zijn we aangekomen op het centrale plein van de stad, waar na toespraken van de diverse boerenleiders ook de lokale overheden aan het woord kwamen. De voornaamste grieven van de boeren zijn de goedkope import van levensmiddelen (rijst, maïs, suiker,.) waartegen zij niet of nauwelijks kunnen concurreren, en het gebrek aan levensnoodzakelijke voorzieningen in het binnenland (drinkbaar water, ziekenhuizen, scholen…). De betoging werd gezien als een groot succes, mede omdat ze nog maar voor de tweede keer werd georganiseerd en er dit jaar al dubbel zoveel betogers waren als vorig jaar. De dag erna hebben we samen met een tiental dames «manba» of pindakaas gemaakt, in het huis van de «groupement femmes»: drie grote zakken vol apennoten die geschild, geselecteerd, gegrild en tenslotte gemalen moeten worden vooraleer de bruine stroop in de potten wordt gedaan. Momenteel gebeurt alles nog met de hand, maar de automatisering is op komst…

Dirk Wils
1 juni 2007