Operatie vleermuis

Doordat steeds weer wordt rondgebazuind dat verkiezingen een oplossing zouden zijn voor de diepe crisissen die Haïti sinds ten minste 1997 doormaakt, begint iedereen dit ook te geloven. Na een onoprechte campagne, gekenmerkt door onduidelijkheden, onzekerheden en een onbegrijpelijk gedrag van de Voorlopige Kiesraad (CEP), hebben op zondag 21 mei 2000 een groot aantal Haïtiaanse burgers hun burgerplicht vervuld en zijn gaan stemmen.

Volgens gegevens van de media en van de nationale en internationale waarnemers, is de dag rustig verlopen ondanks de talrijke meldingen van onregelmatigheden. Het Haïtiaanse volk lijkt begrepen te hebben dat deze moeilijke verkiezingen geen slag in het water mochten zijn. Met een onberispelijke discipline trotseerden mannen en vrouwen, jongeren en ouderen de zon, de honger en de dorst om na uren aanschuiven uiteindelijk te stemmen voor de kandidaten van hun keuze.

In Cité Soleil, een uitgestrekte volkswijk met meer dan 300.000 mensen ten het noorden van de hoofdstad Port-au-Prince, waren de verkiezingen een feest. Er was geen spoor van geweld, terwijl deze zone nochtans een gewelddadige reputatie bezit. In één van de door ons bezochte verkiezingsbureaus vertrouwde een dame ons toe dat zij hoopte dat na de verkiezingen haar handeltje zal opbloeien en meer zal opbrengen.

Deze mooie dag was amper ten einde of de eerste berichten waaiden binnen over gewapende bendes die volle urnen hadden meegenomen, of over voorzitters van stembureaus die de urnen aan het vullen waren met stembiljetten voor de kandidaten van hun partij. Gebruik makend van de duisternis, van de pletsende regen en van de vermoeidheid van de vele waarnemers die dachten dat alles goed verlopen was, werden individuen erop uitgestuurd om zoveel mogeiijk te gaan stemmen. Deze nachtelijke operatie – door een oppositiekandidaat omschreven als “operatie vleermuis” – heeft een grote protestbeweging op gang getrokken van de gehele oppositie, ja zelfs van partijen die bij de huidige machtshebbers aanleunen.

De aanhangers van Lafanmi Lavalas, de partij van ex-president Aristide, jubelden, want volgens hen zou de meerderheid voor hun partij gestemd hebben en een nieuw mandaat hebben gegeven aan de partij die verklaart de verzuchtingen van het volk te vertegenwoordigen. De eerste officiële gedeeltelijke uitslagen bevestigden een vooruitgang voor Lafanmi Lavalas – door de Voorlopige Kiesraad tot overwinnaar uitgeroepen, zonder evenwel de bronnen van hun cijfers en percentages te vermelden -, maar werkten tevens de verdeling onder de bevolking in de hand. Terwijl de énen het systematisch hebben over fraude, zijn er anderen die – soms met een vleugje ironie, ja zelfs arrogantie – van de overwinning nagenieten en de protesterenden als slechte verliezers bestempelen. De aanhoudingen van verschillende protesterende oppositieleden hebben alleen maar olie op het vuur gegoten.

De aankondiging door de verkiezingswaarnemers van de Organisatie van Amerikaanse Staten dat er fouten zijn gemaakt bij de berekening van de gedeeltelijke, reeds bekendgemaakte resultaten, laat het ergste vrezen voor het verdere verloop van het verkiezingsproces en zelfs voor de toekomst van het democratiseringsproces in Haïti. In plaats van Haïti uit de stagnatie en de crisis van de jongste drie jaar te halen, lijken de pas gehouden parlementaire, gemeentelijke en lokale verkiezingen van 21 mei 2000 het land verder in de impasse en de verdeling te storten.

Het reeds fragiele sociale weefsel heeft een grote breuk opgelopen en het zal lang duren om dit te herstellen. De crisis heeft een bal aan het rollen gebracht die maar niet stopt en reeds ernstige gevolgen heeft voor de economie, de sociale sector, het milieu, enz…

Tegenover de mislukking van de politici, die niet in staat zijn om een leefbare consensus uit te werken die naar een stabiele situatie leidt, staan de burgers die wél nog in de toekomst geloven. Zullen deze laatsten in staat zijn om de uitdaging op te nemen en Haïti de weg van de rede en van de vooruitgang te tonen?

Colette Lespinasse
1 juni 2000