VERKIEZINGEN MET EEN STAARTJE

De presidentsverkiezingen mogen goed en wel achter de rug zijn – de ‘overwinning’ van Michel Martelly is algemeen aanvaard – maar je zou bijna vergeten dat er ook verkiezingen waren voor de senaat en de kamer. De senatoren worden verkozen per departement, dat is de grootte van een provincie in België, de député’s (kamerleden) worden verkozen per arrondissement. Het zijn posten waarmee veel geld gemoeid is. Je verdient niet alleen een – naar Haïtiaanse normen – zeer hoog salaris, maar je hebt ook nog eens de mogelijkheid om aan de vetpotten te zitten, om beslissingen te beïnvloeden en om je stem voor of tegen een bepaald voorstel duur te verkopen. Er spelen dus grote belangen en het is alles of niets, want voor de verliezers zijn er geen troostprijzen.

Vele kandidaten hebben een ‘armée’. Dat is een groep aanhangers die rondtrekt om campagne te voeren. Maar ook om de tegenkandidaat dwars te zitten. Dat kan heel ver gaan. Soms geraken de ‘armées’ van verschillende kandidaten slaags met elkaar, soms wordt het huis van een lid van de ‘armée’ van die of die in brand gestoken, soms wordt er geschoten. Verkiezingen in Haiti zijn bijna altijd een periode met veel geweld …

In ons departement was een bepaalde kandidaat, Francisco De la Cruz, heel populair. In de eerste ronde haalde hij het meeste stemmen, maar onvoldoende om direct verkozen te worden. Er kwam dus een tweede ronde, met drie kandidaten voor twee plaatsen. En in de einduitslag is Mr. De la Cruz derde geëindigd, achter de twee andere kandidaten van UNITE, de partij van uittredend president Préval. De bevolking vermoedt fraude en het heeft er op zijn minst de schijn van dat het ook zo is. Mr. De la Cruz heeft een officiële klacht ingediend bij de kiesraad en nu is het afwachten of er een rechtzetting volgt. Maar de ‘armée’ van De la Cruz wil druk op de ketel zetten. Resultaat : de voorbije weken waren er barricades op alle wegen in ons departement uit protest tegen de uitslag. De Haitiaanse politie en de MINUSTAH reden rond om de barricades op te ruimen, maar achter hun rug en ’s nachts werden de barricades telkens terug hersteld. Deze week is het voorlopig rustig, maar als de kiesraad de uitslag zou bevestigen en er geen rechtzetting volgt, gaan de poppen gegarandeerd terug aan het dansen. Op zich is het geen ramp. Ik voel me er veilig bij. Het protest is gericht tegen de verkiezingsuitslag en als ik op een barricade stuit, stap ik uit en ga ik rustig zitten babbelen met de betogers. Dikwijls laten ze me dan zelfs door.

Dit weekend was ik naar vrienden in Verrettes gereden, ik doe dat gemiddeld één keer per maand. Verrettes ligt in het departement van de Artibonite en ik moet er een slordige 120 km. voor rijden, gelukkig voor het grootste deel over asfalt. Maandagmorgen vroeg vertrok ik terug naar Hinche om te gaan werken. Onderweg deden er al chauffeurs teken dat er verder geen doortocht was. Ik vroeg me af wat er aan de hand zou zijn. In de buurt van Lachapelle werd het me duidelijk. Er was een diep kanaal gegraven dwars over de weg, er lagen ook rotsblokken en takken over de weg. Toen ik uitstapte om het geheel te bekijken, kwam er een bende jongeren van de berghelling naar beneden gestormd. De omstaanders gingen op de loop, maar ik besloot dat niet te doen. Enerzijds was ik er gerust in en ergens wou ik toch ook vermijden dat er met stenen naar mijn nieuwe jeep zou gesmeten worden als ik hals-over-kop op de vlucht zou slagen. De leider van de bende had een rode lap over zijn kop getrokken met daarin enkel twee gaten voor zijn ogen. Hij vertelde me dat er in het arrondissement van Lachapelle fraude gepleegd was. De populaire kandidaat die in de eerste ronde het meeste stemmen gehaald had, was in de einduitslag voorbijgestoken door de kandidaat van UNITE, de partij van president Préval. Helemaal hetzelfde scenario als de uitslag voor senaatskandidaat Francisco De la Cruz dus, maar dan op het niveau van député.

Ik zat een tijdje te praten met de mannen. Ze boden aan om me door te laten mits betaling. Ze zouden stenen in het kanaal gooien. Ik weigerde beleefd, zonder te vragen wat het tarief wel zou zijn. Deels principieel, maar deels ook omdat ik gehoord had dat er meerdere barricades waren en ik zag het niet zitten om bij elke barricade mijn doortocht te betalen. Bovendien was ik zo goed als zeker dat we het niet eens zouden kunnen worden over de prijs. Soit, de leider had een duidelijke boodschap ‘betalen of terugrijden’ en dus draaide ik mijn jeep en reed een eindje terug, toch wel opgelucht dat ik zonder kleerscheuren uit die ietwat grimmige situatie was weggeraakt.

Een paar honderd meter verder zaten mensen voor hun huis langs de weg en ik stopte om met hen te praten. Ze vertelden me dat de vorige dagen de politie al verschillende keren de barricade was komen opkuisen, maar dat de mannen ze telkens weer hadden hersteld. Ik zat een uurtje met hen te keuvelen toen opeens een vrachtwagen van de MINUSTAH opdook, met twee jeeps erachter, één van de MINUSTAH en één van de Haïtiaanse politie. De vrachtwagen vol Argentijnse blauwhelmen stopte voor de barricade. Een dozijn jonge kerels sprong uit de vrachtwagen met het geweer in de aanslag, ze knielden op de weg en begonnen te schieten op de mannen die in allerijl de berg op vluchtten. Ik wist niet wat ik zag ! Toen realiseerde ik me dat het om rubberkogels moest gaan. De soldaten mikten immers nauwkeurig, als ze met echte kogels schoten zou het een bloedbad geweest zijn. Oef ! Ik merkte ook dat er bij elk schot een wolkje ontsnapte uit de zijkant van de geweren. Zonder specialist te zijn, kwam ik tot de conclusie dat het luchtkarabijnen waren. De mannen hadden nog wel elk een revolver op hun heup, daar zaten waarschijnlijk geen rubberkogels in.

De mannen van de barricade snelden als geiten de berg op, tot aan de GSM-mast helemaal bovenaan, minstens 200 meter van de barricade. Ze wierpen stenen, maar zonder enig gevaar want de afstand was veel te groot. Het was duidelijk dat ze ook buiten het bereik waren van de geweren van de blauwhelmen. Enkele soldaten trokken de wacht op en de anderen begonnen het kanaal te vullen met de rotsen die links en recht verspreid lagen. Ik wandelde tot bij hen en vroeg in mijn beste Spaans aan de officier of ik achter hen mocht rijden. Dat was geen probleem. Ik wou niet in de buurt blijven, uiteindelijk had ik de mannen van de berg naar beneden gelokt en dat had meerderen van hen blauwe plekken opgeleverd. Een uur tevoren had ik nog met de andere partij zitten praten, nu sloot ik me aan bij het konvooi van de blauwhelmen. Er waren trouwens nog enkele jeeps en een camion opgedaagd die hetzelfde deden.

Vijf soldaten bleven achter bij de barricade. De rest stapte terug in de vrachtwagen. We reden in konvooi tot in het dorp van Lachapelle, waar de blauwhelmen in het politiecommissariaat een pauze namen. Ze zaten op de omheining, dronken water en maakten grapjes. Een jongetje van een jaar of 10 kwam nieuwsgierig dichterbij. Eén van de soldaten hurkte naast hem en begon in gebarentaal uit te leggen wat er tevoren gebeurd was en hoe ze geschoten hadden. Dat was best een grappig en vertederend tafereeltje. Toen er een plaatselijke schone passeerde, was er duidelijk hilariteit in de groep. Ik kon niet verstaan wat ze zegden, maar het meisje liet hen duidelijk niet onberoerd. Ik kon me ook niet van de indruk ontdoen dat zij net iets meer met haar kont draaide dan normaal, maar daar ik haar nooit eerder gezien had, was dat pure speculatie. Ze vond het in ieder geval niet erg dat ze de aandacht trok.

En toen gingen we terug de baan op, verder richting Mirebalais. Bij het verlaten van Lachapelle een nieuwe barricade. Er stond zowaar een vrachtwagen dwars over de weg. De ontredderde eigenaar stond ernaast. Hij vertelde dat mannen hem gedwongen hadden zijn vrachtwagen dwars over de weg te zetten toen hij kwam aangereden. Vervolgens hadden ze zijn banden leeg laten lopen. Maar gelukkig hadden ze de banden niet kapot gestoken, dus met een pomp was het euvel te verhelpen. Er was ook een diep kanaal dwars over de weg gegraven. Maar er was niemand te bespeuren, de daders hadden al lang het hazenpad gekozen, waarschijnlijk nadat ze van de andere ploeg gehoord hadden dat de soldaten met rubberkogels schoten. Een dik uur later konden we verder rijden. De soldaten bleven achter, chauffeurs die van de andere kant kwamen verzekerden ons dat er verder geen problemen waren op de weg. Enkel in het arrondissement van Lachapelle was er onlust, omwille van de verkiezingsuitslag.

Na meer dan vier uur vertraging, kon ik mijn reis verderzetten en zo kwam ik toch nog kort na de middag in Hinche aan op mijn werk.

Tja, wat is de conclusie. Bij elke verkiezing heb je het fenomeen van de ‘armées’ en dat zorgt steevast voor geweld. En als een kandidaat verliest is zijn/haar armée teleurgesteld, wat opnieuw geweld kan opleveren. Anderzijds zijn er net iets te veel plaatsen waar in de tweede ronde de kandidaat van UNITE toch nog onverwacht de overwinning behaalde, om geloofwaardig te blijven. Volgens mij is er wel degelijk fraude in het spel en dan kan je die protesten ook niet helemaal afkeuren. Afwachten of er een onafhankelijk onderzoek mogelijk is en of de situatie in de roerige departementen en arrondissementen kan worden rechtgezet. Nu ja, helemaal rustig zal het nog niet direct worden, eind dit jaar of begin volgend jaar zijn er gemeenteraadsverkiezingen en vele kandidaat-burgemeesters hebben ook een ‘armée’…

Dirk Vermeyen
13 juni 2011

Meer artikels uit deze rubriek