Auteur: Bart Van Malderen
Velen hopen dat de situatie in Haïti gaat verbeteren, maar de trieste realiteit is dat er in 2023 een toename was van het aantal moorden, ontvoeringen en verkrachtingen. Er komt maar geen einde aan de neerwaartse spiraal van geweld. Politie en politici zijn niet in staat om het tij te keren. De internationale gemeenschap aarzelt om maatregelen te nemen.
Op 7 februari 1986 werd dictator Duvalier verdreven. Het is een symbolische datum voor alle Haïtianen. In de aanloop naar 7 februari van dit jaar waren er overal betogingen om het vertrek van de facto eerste minister, Ariel Henry, te eisen. In alle belangrijke steden van het land zoals Port-au-Prince, Quanaminthe, Gonaïve, Hinche, Cap-Haïtien werd er geprotesteerd. De mensen zijn het beu dat de de facto regering niets onderneemt om het geweld van gewapende bendes te stoppen, de elementaire mensenrechten te doen respecteren, een antwoord te bieden op de bestaansonzekerheid van de helft van de bevolking en de belabberde economie nieuw leven in te blazen. De autoriteiten doen niets. Sommigen verdenken hen ervan om onder een hoedje te spelen met de gewapende bendes. Feit is dat Ariel Henry, die in 2021 na de moord op president Jovenel Moïse aan de macht kwam, de facto eerste minister blijft.
Bendes terroriseren het land
Gewapende bendes controleren het grootste deel van het land. Ze gaan verder met het kidnappen van mensen tegen losgeld, het verkrachten van vrouwen, het vermoorden van onschuldige burgers, het plunderen en in brand steken van huizen. Daarnaast vechten ze onderling om de controle te verwerven over bepaalde wijken. Verder zijn er gevechten met de politie.
In november was er veel geweld in Mariani, een wijk die ongeveer 13 km. ten zuiden van Port-au-Prince ligt. Constant waren er schoten te horen zowel van gewone als van automatische wapens. Verschillende mensen raakten gewond. Veel mensen sloegen op de vlucht.
Bendegeweld
Iedereen is het erover eens dat er een einde moet komen aan de huidige situatie. De voorbije maanden kwam vooral de gewapende bende ‘Kraze Baryè’ onder leiding Van Vithelhomme Innocent in het nieuws. De mensenrechtenorganisatie RNDDH zegt in een rapport, dat bekend werd gemaakt op 13 juli, dat ‘Kraze Baryè’ steeds machtiger wordt en eigenlijk onaantastbaar is. Het lijkt erop dat de leiding van de politie de wijken Croix-des-Bouquets, Delmas, Pétionville en Tabarre in handen laat van de bende van Vithelhomme. Zij kunnen ongestraft de wijken terroriseren door te plunderen, brand te stichten en te moorden. Daarnaast ontvoeren ze mensen, die ze pas vrij laten nadat losgeld is betaald. De mensenrechtenorganisatie veroordeelt de inertie van de machthebbers. Ze dringt erop aan dat de politie een einde maakt aan de willekeurige executies.
De transportsector
Het is de bendes te doen om macht en geld. Naast ontvoering en afpersing controleren ze ook de transportsector. Elke chauffeur die van Port-au-Prince naar het zuiden wil, wordt onderweg tegengehouden en moet 20 000 gourdes betalen om verder te mogen rijden. Wie van de hoofdstad naar het noorden rijdt, moet 10 000 gourdes betalen.
In 2023 werden 23 buschauffeurs en 179 passagiers gedood. Van de 23 chauffeurs werden er 5 door politieagenten gedood, de anderen werden doodgeschoten door leden van gewapende bendes. Daarnaast werden 9 chauffeurs en bijna 400 reizigers ontvoerd. De gewapende bendes legden beslag op 146 voertuigen en vele voertuigen werden beschadigd door kogelinslagen. Een aantal voertuigen werd in brand gestoken. Door dit alles zijn sommige gemeenten, onder meer in de streek van de Artibonite, praktisch onbereikbaar geworden.
En wat doen de de facto autoriteiten, die van alles op de hoogte zijn? Ze verhogen de taksen op het openbaar vervoer.
De politie staat machteloos
De de facto regering zwijgt over het toenemende geweld en de politie laat meestal begaan. Het is zelfs zo dat de politievakbond aan de autoriteiten vraagt om niet alleen de veiligheid te garanderen van de burgers, maar ook die van de politieagenten.
In het afgelopen jaar werden 43 politieagenten gedood en twee andere zijn nog altijd vermist. Het is dan ook niet verwonderlijk dat in 2023 meer dan 1 600 agenten de politie verlieten.
Af en toe slaagt de politie erin om bij een confrontatie enkele bandieten uit te schakelen, maar vaak staat ze machteloos. Vermoedelijk zijn er ook enkele politieagenten die onder een hoedje spelen met leden van de gewapende bendes.
De wapenhandel
Hoe geraken de gewapende bendes aan wapens en munitie? In december werden 10 000 patronen van 5 mm onderschept die via de Dominicaanse Republiek waren binnengesmokkeld. De munitie zat verstopt in kartonnen dozen met kippen.
De grenzen van Haïti zijn poreus en er is een constante illegale aanvoer van wapens en munitie. Tijdens een bijeenkomst van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties op 26 april 2023, wezen Rusland en China met een beschuldigende vinger in de richting van de Verenigde Staten. De Amerikanen zijn volgens hen verantwoordelijk voor de illegale wapentrafiek naar Haïti. Volgens hen is Amerika in staat om de toevloed van wapens en munitie te stoppen.
De mensenrechten
De mensenrechtenorganisatie RNDDH, stelt vast dat het respect voor de mensenrechten tijdens het jaar 2023 nog verslechterd is. Het recht op veiligheid, op leven, op fysieke integriteit van elke mens, werd het voorbije jaar constant geschonden.
De Commissie Rechtvaardigheid en Vrede van de katholieke kerk registreerde alleen al in Port-au-Prince meer dan 1000 moorden. Daarnaast waren er ontvoeringen, bloedbaden, gewapende aanvallen, diefstallen, verkrachtingen.
Elke dag zijn er 5 tot 10 ontvoeringen, waarbij losgeld geëist wordt. De feministische organisatie Nègès Mawon, rapporteerde dat er in het afgelopen jaar 3 351 meisjes en vrouwen het slachtoffer werden van geweld en verkrachting. Er is sprake van groepsverkrachting. Onder de slachtoffers waren 818 minderjarige meisjes.
De scholen
Op 19 januari werden 6 zusters van de congregatie ‘Soeurs de Sainte-Anne’ gekidnapt. Het aartsbisdom van Port-au-Prince en de conferentie van Haïtiaanse religieuzen protesteerden. Ze eisten de onvoorwaardelijke vrijlating van de zusters. Ook paus Franciscus vroeg om hen vrij te laten. De congregatie besliste om alle scholen die door hen geleid worden te sluiten. Op 24 januari werden de zusters vrijgelaten.
In januari sloten meer dan 1000 scholen de deuren omwille van het klimaat van onveiligheid. Het ging vooral om scholen in Port-au-Prince. De situatie was erg gespannen door een algemene staking en protesten tegen de toenemende criminaliteit. Betogers vroegen het vertrek van de de facto regering.
Mensen op de vlucht
Meer dan 200 000 mensen, waaronder 40 000 in Port-au-Prince, verlieten have en goed omwille van de terreur van gewapende bendes. Ze vluchtten weg van het geweld, vaak door alles achter te laten. De kleding die ze droegen, was vaak hun enige bezit. De bandieten plunderden hun huizen, staken ze in brand en vernielden hun handelswaar.
In Port-au-Prince vluchtten velen naar wel 90 verschillende plaatsen, waaronder scholen, kerken en leegstaande gebouwen.
Veel gezinnen ontvluchtten het geweld in de hoofdstad en trokken naar het binnenland.
De meeste vluchtelingen zijn afhankelijk van voedselhulp. Die geraakt moeilijk ter plaatse omdat de bendes alle belangrijke wegen controleren. Men probeert dan voedselhulp ter plaatse te krijgen via de zee of met kleine vliegtuigen en zelfs helikopters van de Verenigde Naties.
Men schat dat ongeveer 4,35 miljoen mensen of zowat de helft van de bevolking in een situatie leeft van ernstige voedselonzekerheid.
Artsen zonder Grenzen
De organisatie Artsen zonder Grenzen zag zich weeral genoodzaakt om een medisch urgentiecentrum te sluiten. Het ging deze keer om het urgentiecentrum in Turgeau, gelegen in het centrum van Port-au-Prince. Op 12 december werd een konvooi van twee ambulances tegengehouden door gewapende individuen. Ze openden een ambulance en executeerden de patiënt die zich daarin bevond. Artsen zonder Grenzen verklaarde dat haar medewerkers een minimum aan veiligheid nodig hebben om te kunnen functioneren. De organisatie zei dat ze verder ging met het toedienen van medische zorgen in haar andere vestigingsplaatsen.
Guy Philippe
Na zijn arrestatie in Pétionville, op 5 januari 2017, werd Guy Philippe uitgeleverd aan de Verenigde Staten. Daar zat hij 6 jaar in de cel voor het witwassen van geld dat afkomstig was van de drugshandel. Guy Philippe is 55 jaar en is vooral gekend als degene die met zijn kompanen president Jean Bertrand Aristide op 29 februari 2004 het land uit joeg.
Op 30 november 2023 werd hij gedeporteerd naar Haïti. Hij werd 3 dagen ondervraagd en op 2 december vrijgelaten.
Begin februari was er in Pétionville een vuurgevecht tussen politieagenten en leden van de Brigade BSAP die Guy Philippe steunen. Dat belooft.
De Verenigde Naties
In een rapport dat gepubliceerd werd op 23 januari, meldt Antonio Guterres, de secretaris generaal van de Verenigde Naties, dat het aantal moorden in Haïti meer dan verdubbeld is in 2023. Er werden bijna 5000 mensen gedood. Hij veroordeelt de moorden, de verkrachtingen en de ontvoeringen.
Geconfronteerd met deze crisis besliste de Veiligheidsraad op 2 oktober 2023 om een multinationale missie naar Haïti te sturen onder leiding van Kenia. Deze missie moet de Haïtiaanse politie bijstaan in haar gevecht tegen de gewapende bendes. De beslissing van de Veiligheidsraad lokt kritiek uit in Haïti. Men spreekt van een schending van de soevereiniteit. Sommigen willen een overgangsregering.
Vluchten uit Haïti
Het spreekt vanzelf dat veel mensen Haïti willen ontvluchten. Het land zit ook socio-economisch volledig aan de grond. Veel bedrijven kunnen in het klimaat van terreur niet langer functioneren en sluiten noodgedwongen de deuren. De gourde verliest in snel tempo aan waarde. Voor 1 Amerikaanse dollar moet je al 140 gourdes neertellen.
Veel Haïtianen trachtten via Nicaragua naar de Verenigde Staten te gaan, maar op 30 oktober werden alle vluchten van Haïti naar Nicaragua geschrapt. De ambassade van de Verenigde Staten in Haïti raadt Haïtianen af om naar de Verenigde Staten te vluchten. Ze wijzen de potentiële migranten op de gevaren tijdens hun reis en ze maken hen ook duidelijk dat alle mensen die niet legaal de Verenigde Staten binnenkomen, teruggestuurd zullen worden.
Toch slagen er mensen in om de miserie te ontvluchten. Men schat dat ongeveer 40% van de mensen die in de gezondheidssector werken het land hebben verlaten. Daarnaast zijn er veel politieagenten die andere oorden opzoeken.
Bart Van Malderen, 12 februari 2024