De voorbije maanden werd het nieuws in Haïti beheerst door het coronavirus. De facto premier Joseph Joute kreeg veel kritiek. Ontevreden politieagenten manifesteerden. De oogst mislukte op veel plaatsen omwille van de droogte. Daardoor stegen de prijzen van heel wat basisproducten.
Op 19 maart werden de eerste twee gevallen van besmetting met het coronavirus vastgesteld. Eén van hen was de Belg, Frans Vandueren, stichter en bezieler van het Osjosma-weeshuis in Saint-Michel de l’Atalaye. Zijn verhaal kan je lezen in een aparte bijdrage van zijn hand.
Sophie Vangheel met twee medewerksters van de door haar opgerichte hulporganisatie Cunina, kwamen vast te zitten in Haïti. Ze kwamen begin maart aan om er de door hen gesteunde projecten te bezoeken. Normaal gezien zouden ze op 19 maart terugkeren naar België, maar de luchthaven was gesloten omwille van het coronavirus. Ze werden ondergebracht in een hotel in Petion-Ville. Uiteindelijk konden ze op 27 maart dan toch naar huis vertrekken met een vliegtuig van Air France, speciaal ingelegd om Franse en Belgische in Haïti geblokkeerde burgers te repatriëren.
Coronavirus
Op 19 maart stelde de overheid de lockdown in. Scholen, bedrijven, luchthavens en de grenzen van het land gingen dicht. Kerkdiensten en culturele activiteiten met meer dan tien personen werden verboden.
Het ministerie van volksgezondheid maakte bekend dat tijdens de periode van 19 maart tot 10 mei 209 personen besmet raakten met het Covid-19 virus. Daarvan stierven 16 personen terwijl 17 mensen het virus overwonnen. Op 19 mei testen al 596 personen positief. Op 2 juni waren 2 640 mensen besmet en liep het dodental op tot 50. Men schat dat er in totaal veel meer personen besmet zijn met het coronavirus, maar de meesten daarvan werden nog niet getest.
Er is weinig informatie beschikbaar over de gezondheidstoestand van de Covid-19 patiënten en over hun behandeling. De strategie die het ministerie van volksgezondheid volgt is niet erg transparant. Dit wordt gehekeld door de oppositiepartijen, die zeggen dat de manier waarop de crisis wordt aangepakt er alleen op gericht is om het huidige regime aan de macht te houden.
De facto premier Joseph Jouthe verklaarde dat vanaf 11 mei mondmaskers verplicht zijn, terwijl er onvoldoende maskers beschikbaar waren. Daarnaast wordt gevraagd om 1,5 meter afstand van mekaar te houden, maar veel mensen houden zich niet aan die maatregel. In de tap taps, de minibusjes die het openbaar vervoer verzorgen, respecteren de mensen de afstandsregels niet. Het is in de Haïtiaanse hoofdstad, Port-au-Prince, ook een onmogelijke opgave om binnen te blijven. Veel mensen overleven met een klein handeltje, waarmee ze dagelijks langs de straat staan. Als dat wegvalt zijn ze hun enige bron van inkomen kwijt.
Dat alles voorspelt weinig goeds voor de piek van de corona-epidemie die verwacht wordt tegen eind juni, begin juli.
Kan Haïti de crisis aan?
De pandemie en het falend gezondheidssysteem dreigen de precaire omstandigheden waarin de meerderheid van de Haïtianen leeft nog te verergeren. Veel mensen beschikken niet over zeep en proper water om hun handen te wassen. De mensen hebben angst om zich te melden als ze ziek zijn omdat de vrees voor stigmatisering groot is.
Het ziekenhuis van de Haïtiaanse staatsuniversiteit, het belangrijkste ziekenhuis van het land, is absoluut niet tegen de gezondheidscrisis opgewassen. Er zijn weliswaar ook privé ziekenhuizen, maar zij hebben onvoldoende capaciteit om alle coronapatiënten op te vangen.
Artsen zonder Grenzen, dat een centrum heeft in Cité Soleil, een arme volkswijk ten noorden van Port-au-Prince, beschikt niet over beademingstoestellen om Covid-19 patiënten intensieve zorgen te kunnen toedienen.
Er is ook ongerustheid over wat er met het afval gebeurt van ziekenhuizen waar coronapatiënten behandeld worden. Als dit afval zo maar ergens wordt gedumpt, kunnen mensen die ermee in contact komen besmet geraken.
Kritiek op de machthebbers
Op 21 mei kondigde Jovenel Moïse een presidentieel besluit af waarbij gedreigd werd met gevangenisstraffen, boetes en andere repressieve maatregelen voor samenkomsten van meer dan 5 personen. Het doel van de maatregel is de verspreiding van het virus tegen te gaan. Tegen deze beslissing kwam echter felle kritiek. Er werd gezegd dat het presidentieel besluit illegaal was en in strijd met de grondwet.
De oppositiepartijen verwijten de machthebbers ervan fondsen te verduisteren, die voor de bestrijding van het coronavirus zijn bestemd. Aangezien het parlement niet meer functioneert, is er geen democratische controle meer op de uitgaven van de regering. Het gaat om heel wat geld dat ingezet zou moeten worden om de pandemie te bestrijden. Vooreerst 18 miljoen Amerikaanse dollar van de schatkist, daarnaast 111,6 miljoen dollar van het IMF, het Internationaal Munt Fonds, verder 13,2 miljoen van de Amerikaanse hulporganisatie USAID. De Europese Unie heeft ook miljoenen euro’s bestemd voor Haïti, maar wacht af tot er transparantie is over de overheidsuitgaven van Haïti, alvorens het geld over te maken.
Deportaties vanuit de VS en de Dominicaanse Republiek
Vanuit de Verenigde Staten werd al drie keer een groep Haïtianen gedeporteerd. Op 7 april ging het om 68 personen, op 23 april waren het 123 personen, waaronder 49 minderjarigen. Op 26 mei werden 30 Haïtianen vanuit de VS gedeporteerd. Bij deze laatste groep testten 8 personen positief op Covid -19. Na hun aankomst in Haïti werden ze onmiddellijk in quarantaine geplaatst.
Verschillende mensenrechtenorganisaties en Artsen zonder Grenzen riepen de Amerikaanse regering op om te stoppen met de deportaties naar de Cariben en Latijns Amerika. Ze noemen deze deportaties verwerpelijk.
Ook vanuit de Dominicaanse Republiek worden Haïtianen gedeporteerd. Ondanks het feit dat de grens tussen beide landen gesloten is, zijn er honderden Haïtianen die via de officiële en officieuze grensposten de grens oversteken. De Dominicaanse regering besliste dat Haïtiaanse migranten niet kunnen genieten van gunstmaatregelen, die ingevoerd werden na de uitbraak van het coronavirus. Veel Haïtianen steken de grens over omdat er als gevolg van de pandemie in het buurland geen werk meer is voor hen. Anderen worden gedwongen de grens over gezet. In de wachtrijen aan de grensposten worden de afstandsregels, als preventie tegen de verspreiding van het coronavirus, niet gerespecteerd.
Hongersnood
De oogst van de voorbije lente mislukte volledig door een lange droogteperiode. In de maand april viel slechts 20 tot 30% van de normale neerslag. Het was geleden van 1987 dat er zo weinig neerlag viel. Op veel plaatsen hadden de boeren boontjes en andere gewassen gezaaid en nu verloren ze niet alleen de oogst, ze verloren ook hun zaaigoed. Er gingen ook dieren dood tijdens de lange droogteperiode, veel gezinnen verloren zo hun spaarbuffer. Als gevolg hiervan schoten de prijzen voor basisvoedsel de hoogte in. Veel mensen kunnen nauwelijks nog overleven.
Gewapende terreur
Op 27 april protesteerden de politieagenten opnieuw in de hoofdstad. Ze eisten een beter loon. Ze zijn ook ontevreden omdat de leiders van een pas opgerichte politievakbond ontslagen werden. De betoging ging gepaard met heel wat geweld. Autosleutels van verschillende voertuigen werden afgenomen, koplampen werden stukgeslagen, functionarissen in verschillende overheidsdiensten werden geïntimideerd, auto’s werden in brand gestoken, er werd geschoten, barricades van brandende autobanden versperden de weg, er hing veel traangas in de straten.
In de hoofdstad worden verschillende wijken gecontroleerd door gewapende bendes. Er zouden ook banden zijn tussen deze bendes en de autoriteiten. Ganse wijken en dus veel mensen gaan gebukt onder deze gewapende terreur.
Aardbevingen en orkanen
Op zondag 31 mei om 3:44 uur was er in het noorden van Haïti een aardbeving met een kracht van 4,7 op de schaal van Richter. Het epicentrum lag op een diepte van 10 kilometer en werd gelokaliseerd tussen de steden Cap-Haïtien en Port-de-Paix. Er brak paniek uit onder de inwoners van Cap-Haïtien, die vluchtten naar het plein voor de kathedraal. Er vielen geen slachtoffers en er was ook geen materiële schade, maar de schok werd kilometers ver, zelfs tot in Gonaïves gevoeld.
Sinds het begin van het jaar werden al een 40 tal schokken geregistreerd. Volgens specialisten is er een imminente dreiging van een ernstige aardbeving.
Op 1 juni begon ook het seizoen van de cyclonen en orkanen, dat loopt tot 30 november. Er worden in deze periode 21 orkanen verwacht, waarvan 3 tot 5 zwaargewichten. In de Caribische regio is Haïti een van de meest kwetsbare landen.
Vooruitzichten
Haïti wordt geconfronteerd met verschillende crisissen die zich tegelijk manifesteren. Er is de coronacrisis met daar tegenover een gebrekkige gezondheidszorg. Daarnaast is er de economische crisis. Er is crisis in het onderwijs. Door de ‘peyi lok’ of ‘land op slot’ waren de scholen dicht van september tot november om in maart alweer dicht te gaan door de coronacrisis. De politieke crisis sleept nu al jarenlang aan. Sommigen zeggen dat er eind dit jaar verkiezingen georganiseerd gaan worden, die dan weer zouden gemanipuleerd worden door de huidige machthebbers. Er is de voedselcrisis, Haïti importeert ongeveer de helft van zijn voedsel. De prijzen van de basisproducten stijgen alsmaar.
De repatriëring van Haïtianen vormt een migratiecrisis. Het zwakke optreden van de overheid leidt tot geweld, terreur en een veiligheidscrisis. Crisis alom dus, toch moeten we samen met veel Haïtianen blijven hopen op een beter beleid in Haïti.