PROTOS zet zich in voor een nieuw waterbeleid in Haïti
Protos maakt werk van de dorpskranen beheerd door lokale watercomités.
Sinds 1982 is PROTOS in Haïti actief op het gebied van drinkwater en sanitaire voorzieningen.
Gestart als financier en uitvoerder voor de Service National d’Eau Potable (SNEP) bij de aanleg van de waterleiding in Hinche leerde men vlug dat samenwerking met staatsdiensten in het corrupte en inefficiënte staatsbestel onder de Duvaliers niet eenvoudig en zeker niet nuttig was.
De SNEP had het monopolie op de exploitatie van alle waterleidingen in het land, met uitzondering van de hoofdstad Port-au-Prince waar een parastatale de zaak naar de knoppen kon helpen. In de praktijk beperkte SNEP zich tot het leegzuigen van alle min of meer rendabele leidingen in de steden, terwijl de kleinere dorpen aan hun lot werden overgelaten.
Ook in de steden liep het beheer steevast uit de hand: de gebruikers zagen de prijzen stijgen en het waterpeil dalen; het ingezamelde geld vertrok rechtstreeks richting Port-au-Prince en onderhoud en reparaties vielen in het water. De gebruikers weigerden te betalen en de kolk van verwaarlozing draaide alsmaar sneller.
In het Centraal Plateau, in het droge binnenland dus waar niet veel leeg te zuigen was, zette PROTOS, in samenwerking met zijn lokale partner CPH en dorpsorganisaties, ondertussen een vijftiental leidingen en autonome beheersstructuren op poten. Dit gebeurde eigenlijk in (of juist over) de rand van het bestaande wettelijke kader, wat het duurzame beheer van de leidingen door de gebruikerscomités sterk bemoeilijkte; er waren wel altijd wat dwarsliggers die de betalingen voor het water en het gezag van de beheerscomités niet aanvaardden.
Slagen in het water?
Naar aanleiding van de Wereldwaterdag (22 maart) geeft PROTOS de brochure ‘Slagen in het water?’ uit. Hierin wordt aandacht gevraagd voor DE uitdaging van de zopas gestarte eeuw: hoe omgaan met het toenemende tekort aan zuiver water?
Volgens Protos is dit niet alleen een bron van conflicten tussen landen en tussen volkeren; maar ook tussen stad en platteland; tussen de verschillende soorten gebruikers (industrie, landbouw, huishoudelijk gebruik, landbouwers en veetelers); tussen de huidige en de toekomstige generaties…
In haar brochure wijst PROTOS er op dat het overdragen van de exploitatie van waterleidingen aan Europese privé-bedrijven in vele Derde Wereld landen elke solidariteit tussen de rijke stad en het platteland dreigt weg te vegen. En als Frankrijk een gigant als IBM toelaat om fossiel water te gebruiken voor de productie van haar chips is dit concurrentievervalsing op de rug van onze kinderen.
Voor Protos is het duidelijk: alleen mondiale spelregels en solidariteit kunnen dit levensnoodzakelijke water voor iedereen toegankelijk maken en houden.
De brochure ‘Slagen in het water?’ is te bestellen tegen 100 BEF + verzendingskosten bíj PROTOS, Limburgstraat, 62, B-9000 Gent.
Toen er eind jaren ’80 wat ruimte kwam om het beleid over een andere boeg te gooien, sprong PROTOS vlug op de kar. Als vertegenwoordiger van de ngo’s, en gesteund door de relevante ervaring in het Centraal Plateau, werd een zitje afgedwongen binnen een nationale werkgroep die een nieuw kader moest voorbereiden. Binnen het keurslijf van de bestaande wetgeving konden lokale gebruikerscomités de exploitatie overnemen onder toezicht van de SNEP. Staatsgrepen, repressie en internationaal isolement tussen ’91 en ’94 blokkeerden de nieuwe wind.
Internationale financieringsorganisaties, de Europese Unie op kop, wilden bij de terugkeer van het democratisch bestel in 1995 belangrijke sommen investeren in de sector van drinkwater en sanitaire voorzieningen. Omdat de privé-sector onontwikkeld was en de staatsstructuren op apegapen lagen en alle geloofwaardigheid bij de bevolking hadden verloren, moest men wel een beroep doen op ngo’s voor de uitvoering van deze projecten.
Zo kwam men ook bij PROTOS en CPH terecht, één van de weinige buitenlandse water-ngo’s die Haiti niet waren ontvlucht tijdens het internationale embargo. Onder het motto “wie niet waagt, blijft maagd”, en gesteund door haar goede contacten met de civiele maatschappij nam PROTOS het risico: men wilde alleen meewerken aan het lucratieve EU-contract als PROTOS-CPH ook de kans kreeg met alternatieve beheersstructuren te experimenteren in de middelgrote steden.
Vandaag worden de leidingen in een paar steden, waaronder Hinche, beheerd door een samenwerkingsverband tussen de gemeente, de lokale SNEP-afdeling en een gebruikerscomité. SNEP begint dit model trouwens ook toe te passen in andere steden, waar PROTOS niet bij betrokken was.
Ondertussen is, onder impuls van de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank, ook het wettelijke kader aan het evolueren. PROTOS-CPH werd ook hier als valabele gesprekspartner in het debat betrokken; het model waarbij de gemeenten de eigenaar worden, gebruikerscomités kunnen instaan voor de exploitatie terwijl SNEP (of zijn opvolger) dienstverlener en controleorgaan wordt, lijkt het te gaan halen.
Ondertussen is wel veel water nutteloos naar de Caribische zee gestroomd…