Vlaams Haïti Overleg

De dagen voorafgaand aan het bezoek voelde ik mij ontmoedigd, triestig en zelfs pessimistisch over de toekomst van Haïti. Dat kwam omdat ik ondergedompeld werd in de realiteit van een ander historisch oord, meer bepaald Cap Haïtien. Deze stad, die ooit de fierheid uitmaakte van Haïti, bevindt zich nu in een erbarmelijke toestand. In de straten krioelt het van mensen die temidden van een indrukwekkende wanorde, niet opgehaald huisvuil en oorverdovend lawaai, op zoek zijn naar het voedsel van elke dag. De vrienden die mij vergezelden op een kleine wandeling vertelden mij dat de stad niet wordt bestuurd en verlaten wordt.

Ondanks de kenmerkende verpletterende armoede bewaart het Haïtiaanse platteland op tal van plaatsen nog zijn frisheid, al zijn charme en eenvoud. Waar de bergen rond het pelgrimsoord, dat de Citadel is, duidelijk tekenen van afvlakking en slijtage vertonen, stellen de inwoners alles in het werk om de omgeving proper te houden en gastvrij te zijn, hetgeen door de bezoekers gewaardeerd wordt.

Dit bezoek deed mij de ernst van de crisis van Haïti beseffen en vooral stilstaan bij de tegenstellingen die het land doorkruisen. Aan de ene kant heb je de steden in crisis die niet ophouden uit te breiden in totale anarchie; aan de andere kant een boerenstand die zo goed en zo kwaad als het kan tracht te overleven en ook uitwijkt naar de stad. Aan beide kanten is er een steeds zwakker wordende Staat die niet bij machte is om zowel de stad als het platteland te besturen.

Diep in mezelf kwam volgende vraag in mij op: wanneer verloor Haïti, dat ooit zo fier was, zijn statuut van Staat?

Het spektakel van Cap Haïtien kan in bijna alle andere steden van Haïti aanschouwd worden. De Staat, die verondersteld wordt het leven te organiseren, de acties van de instellingen te coördineren, de zekerheid van levens en goederen te garanderen, en die als intermediair moet handelen tussen individuen en sociale verenigingen, speelt minder en minder haar rol.

Van verkiezing naar verkiezing, van bezetting naar bezetting, van regering naar regering, er is wezenlijks niets veranderd in de verhouding tussen de regeerders en zij die geregeerd worden. De politici zijn er om mooie speeches te houden, en eindeloze vergaderingen met experts uit de hele wereld, terwijl de bevolking verder verarmt en aan haar lot wordt overgelaten.

De toekomst van Haïti ligt misschien in het bewerkstelligen van een harmonie tussen stad en platteland, want beide entiteiten hebben gedurende lange tijd naast elkaar geleefd zonder van elkaar te weten. Terwijl ze zich aan het bevoorraden waren in allerlei levensmiddelen die het platteland voortbracht, hebben de stedelingen de boeren steeds misprezen en alles wat op hen leek: de taal, het geloof, de kennis,… Alle diensten en infrastructuren werden enkel in de steden en grote agglomeraties georganiseerd, waardoor de fameuze uitdrukking “het land hierbuiten – le pays en dehors” bevestigd werd als men het had over het landelijke milieu waar nog steeds 50% van de bevolking leeft.

Gedurende lange tijd heeft er een zeker evenwicht tussen de stad en het platteland geheerst want deze laatste was zelfvoorzienend in haar eenvoudige levenswijze dicht bij de natuur. Vandaag is het evenwicht verbroken en kijkt men in Haïti aan tegen een geheel van problemen.

We moeten de verhoudingen opnieuw bekijken en nieuwe relaties tussen steden en platteland uitwerken. Het rurale milieu mag niet langer vrede nemen met de uitsluiting van de plattelandsmassa’s, zoals dat twee eeuwen lange het geval was; het moet aandringen op de insluiting van alle lagen van de samenleving, of ze nu in de stad of op het platteland leven.

Voor deze nieuwe opbouw kunnen we rekenen op de waarden en de levenswijzen die bij de boeren nog intact zijn gebleven, zoals respect voor de andere en solidariteit. Toen ik de Citadel bezocht, had ik het gevoel dat nog niet alles verloren is voor Haïti.
Hopelijk leren wij in onszelf de nodige middelen aan te boren om een nieuwe samenleving uit te bouwen zonder discriminatie en uitsluiting.