Vlaams Haïti Overleg

Métayer & co

Tien dagen eerder was het met kogels doorzeefde lijk gevonden van de beruchte bendeleider Amiot Métayer, die zijn basis heeft in de wijk Raboteau bij de stad Gonaïves. Als gevolg hadden in deze ‘Cité de l’Indépendance’ dagelijks blokkades en manifestaties plaats die soms escaleerden in geweld. De aanhangers van Métayer aanvaarden niet dat hun leider op een laffe manier is afgemaakt, volgens hen in opdracht en met medeweten van het paleis. Zij eisen onderzoek en gerechtigheid, maar al vlug evolueert hun reactie op de dood naar eisen voor het ontslag van Aristide. En dat brengt ook tegenbetogers op de been.

Bij mijn bezoek in juli 2002 zorgde diezelfde Métayer eveneens voor tumult en spanning. Toen was hij met een list door de politie opgepakt en naar de gevangenis in Port-au-Prince gebracht; zijn aanhangers in Gonaïves manifesteerden en eisten zijn terugkeer naar de gevangenis in Gonaives. Een aantal weken later beukte men daar de gevangenismuur in en ontsnapte hij samen met ene hele reeks gevangenen, van wie twee andere zware criminelen die zich nadien bij de bende van Métayer of Kibain voegden en nu de leiding van de bende hebben overgenomen. De bende van vorig jaar, de zg. ‘Arméé Canibale’ ofte kannibalenleger, is nu omgedoopt tot ‘politieke drukkingsgroep voor het ontslag van Aristide’.

Métayer, Ronald Cadavre, en eind oktober ook Kolibri, in Cité Soleil: allen stevige leiders van volksbendes die alles in het werk hebben gesteld om Aristide terug te brengen na de staatsgreep. Nu worden ze één na één uitgeschakeld. Om te voldoen aan de eisen van resolutie 822 van de OEA die wil dat de zware criminelen opgepakt en gestraft worden? Omdat Métayer te veel wist over de zogenaamde ‘aanval op het paleis’ op 17 december 2001, waarvan men wou laten uitschijnen dat het om een staatsgreep tegen Aristide ging? Laat Aristide de bendes vallen omdat ze hem nu meer nadeel dan voordeel berokkenen? Wie zal de echte waarheid ooit kennen?

De regen zorgt voor hoofdbrekens

In Port-au-Prince is alles opvallend rustig; als af en toe ’s nachts in de buurt een schot wordt gelost, sus ik mezelf met de gedachte dat het waarschijnlijk een nerveuze nachtwaker is en probeer ik opnieuw in te slapen. De mensen zijn bezig met hun werk, met de dagelijkse zorgen, de kinderen die naar de school moeten en het schoolgeld dat weer fel is gestegen. Wat hen dezer dagen nog het meest bezighoudt, is de regen. Ik heb het nog nooit zo’n hevige donderslagen door mijn lijf voelen gaan. Felle bliksems en zware urenlange regenvlagen, ‘s avonds en ’s nachts; ik denk aan de vele huisjes die tegen de berghellingen hangen, het ene bovenop het andere. En ja, de volgende morgen horen we het op de radio: 15 doden en 22 gewonden, ook nog enkele vermisten, bij grondverschuivingen in Carrefour Feuille en in Bourdon. Een aantal huizen zijn op elkaar gestort, de diepte in, terwijl de mensen sliepen. Als we naar de benedenstad gaan, is ook daar de ravage duidelijk; straten zijn overspoeld door afval en modder uit de hogere stadsdelen. Op de Boulevard Dessalines proberen de kinderen, vrouwen en mannen met de schoenen in de hand een oversteekplaatsje te vinden waar de modderbrij niet te dik en te hoog is.

De kracht van vrouwen

Vandaag vertrekken we voor vier dagen naar de Artibonite. Morgen 17 oktober is een vrije dag, de feestdag van Dessalines; in Gonaïves hebben de groepen een bestand afgekondigd van donderdag tot zondag. We kunnen dus door, zonder enig probleem. Bij het binnenrijden van Saint Marc valt mij het nieuwe bouwwerk op: een triomfboog? Welkom in Saint Marc 2004! Er zijn dus toch voorbereidingen aan de gang om op 1 januari de tweehonderdste verjaardag van de onafhankelijkheid te vieren. Ook de weg tussen Saint Marc en Gonaïves krijgt her en der een herstelbeurt.

“We hebben zo ons best gedaan om te stemmen voor goede mensen, en te zorgen dat zij onze leiders werden”, vertellen een paar boerenvrouwen mij op de vraag of zij enige verandering zien tot stand komen via het vormingswerk en de sessies die door CRAD en de vrouwenorganisaties georganiseerd worden. “Wij werken er hard voor en vechten er voor”, zeggen ze, “maar we moeten tot onze schade en schande vaststellen dat de leiders die we kozen en in wie we geloofden, zich door anderen laten beïnvloeden en dat de een na de ander het spel van de corruptie begint mee te spelen. We weten niet meer hoe we hier tegenin moeten gaan. Met onze groepen hebben we besloten voort te werken en ons nog beter te organiseren, te werken aan betere productie en leren onze producten te verwerken, verder vorming te volgen en door te geven, en te zorgen dat we andere groepen kunnen overtuigen te ijveren voor rechtvaardigheid en eerlijkheid. Dat is de enige weg. Een lange weg, maar noodzakelijk.” Het valt mij op hoe enorm deze vrouwen veranderd zijn. Twee jaren geleden ontmoette ik een aantal van hen eveneens bij een bezoek. Ze namen nauwelijks het woord, nu doen ze dat vlotweg, ze bevragen elkaar ook over hun inzet en ze weten waarover ze het hebben als het bv. over de gemeentelijke raden en hun vertegenwoordiging gaat. In gevallen van geweld op vrouwen weten ze waar ze terecht kunnen om de zaak aan te klagen. De vorming heeft hen geleerd over de dingen te praten met anderen, met hun man en kinderen, in de familie. Hun bijeenkomsten geven hen moed om de vele moeilijkheden en tegenslagen te trotseren.

Globalisering = Amerikanisering?

“Hey man, how are you?” Het was gericht tot onze chauffeur die in Petite Rivière de l’Artibonite een paar bekenden tegen het lijf liep. Het verraste mij. En hoe meer ik er dit keer op lette, hoe sterker het mij opviel: de internationale (vooral Amerikaanse) invloed is meer en meer zichtbaar. Corn flakes bij het ontbijt ’s morgens, heel veel jonge mensen en kinderen dragen allerlei merken sportschoenen, bij beelden van een manifestatie op televisie zie ik borden met Engelse teksten… Zoals in vele andere Latijns-Amerikaanse landen doet ook hier de internationalisering haar intrede en het overwicht van de VS is daarbij wel duidelijk. Niet voor niets begint de Europese Unie zich zorgen te maken over de toenemende economische en politieke invloed van de VS op de Latijns-Amerikaanse regio, terwijl die vanuit Europa duidelijk afneemt. Ook de economische betrekkingen zijn er de voorbije jaren op achteruitgegaan; het marktaandeel van Europa is gedaald van 21,7 naar 13,8%.

Licht aan het einde van de tunnel?

Bovenstaande reisindrukken wijzen misschien op ontmoediging en te veel problemen. Toch blijf ik geloven in de Haïtianen. Het stemt me positief te zien dat de mensen niet meer zitten wachten tot het mirakel komt; twee jaar geleden was dit zeer sterk het geval. Het volk wachtte op de grote verandering die Aristide dit keer zou waarmaken. Die verandering kwam er maar niet, er kwam vooral nog meer miserie, meer corruptie en vooral meer criminaliteit en straffeloosheid. Vandaag komen meer en meer mensen, ook in het binnenland, tot het besef dat de verandering van henzelf moet uitgaan. Heel wat groepen werken hieraan en blijven geloven in de kracht van organisatie en solidariteit. Vooral de vrouwen zijn de motor van deze aanpak. Hoewel de politiek nog in hoofdzaak een mannenzaak is in Haïti, laten de vrouwen zich steeds meer horen. Kunnen zij ook de grote massa jongeren inspireren om voor hun eigen land op te komen en niet de Amerikaanse of buitenlandse droom te volgen? De volgende jaren zullen het uitwijzen.