Toenemende polarisatie

De politieke situatie wordt gekenmerkt door een tegenstelling tussen voor- en tegenstanders van president Aristide. De voorbije maanden waren er vele stakingen en betogingen tegen Aristide. Er werd geroepen: ‘Weg met Aristide’. Aanhangers van Aristide riepen dan weer: ‘Aristide is de koning’ en ‘Aristide voor het leven’.

De politieke situatie wordt gekenmerkt door een tegenstelling tussen voor- en tegenstanders van president Aristide. De voorbije maanden waren er vele stakingen en betogingen tegen Aristide. Er werd geroepen: ‘Weg met Aristide’. Aanhangers van Aristide riepen dan weer: ‘Aristide is de koning’ en ‘Aristide voor het leven’.

In Cap Haïtien organiseerde het Oppositiefront van het Noorden verschillende betogingen die op verzet van Lavalas-aanhangers stuitten. Op 14 september vielen er bij een betoging van het Oppositiefront en een tegenbetoging van aanhangers van Lavalas één dode en verschillende gewonden. De chef van het kabinet van de staatssecretaris van de Openbare Veiligheid verklaarde dat de politie de woede-uitbarstingen van de aanhangers van de regering niet kon tegenhouden. Hij zei: ‘Als de oppositie het vertrek van president Aristide eist, kunnen de aanhangers van het regime niet met gekruiste armen blijven zitten’. Evans Paul, leider van de oppositiekoepel Convergence démocratique, veroordeelde het optreden van de politie en verweet haar partijdigheid. David Lee, het hoofd van de missie van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS), legde de verantwoordelijkheid van de incidenten bij de machthebbers. Hij betreurde het dat de politie betogers en tegenbetogers hetzelfde traject liet volgen.

Exit Amiot Métayer

In Gonaïves was het eveneens onrustig. Aanleiding was de dood van Amiot Métayer. Hij werd gevonden met verschillende kogels in het hoofd. Métayer was de machtige leider van de Lavalas-groep in Gonaïves, bijgenaamd het Kannibalenleger. Hij ontsnapte op spectaculaire manier uit de gevangenis in augustus 2002. Daar was hij beland omdat hij ervan beschuldigd werd te hebben deelgenomen aan de gewelddaden van 17 december 2001, die gericht waren tegen de oppositie. De aanhouding van Amiot Métayer werd geëist door de OAS, de oppositie en mensenrechtenorganisaties. De oppositie betreurde de moord op Métayer en verklaarde dat ze enkel zijn arrestatie vroeg, niet zijn executie. Evans Paul veroordeelde wat hij noemde de praktijk van Lavalas om aanhangers te elimineren na bewezen diensten. In augustus 2002 had Métayer immers laten verstaan dat zijn daden stilzwijgend werden goedgekeurd door de machthebbers.

Voor de aanhangers van Métayer staat het vast dat president Aristide de opdracht gaf voor de moord. Volgens een vriend van Métayer had Aristide twee redenen om hem te laten executeren: hij vormde een obstakel voor het uitvoeren van de resolutie van de OAS en hij zei dat Aristide de journalist Jean Dominique had laten vermoorden.

De vrijhandelszone

Enkele maanden geleden werden tientallen boeren van hun grond verdreven omdat in de vlakte van Maribahoux, vlakbij de grens met de Dominicaanse Republiek een vrijhandelszone werd opgericht. De Dominicaanse maatschappij Grupo M installeerde zich reeds. Ze verschaft momenteel werk aan ongeveer 300 arbeiders die jeans van Levi Strauss naaien. Grupo M heeft recent problemen gehad met de internationale confederatie van vrije vakbonden. De Wereldbank gaf Grupo M een lening van 23 miljoen dollar om haar activiteiten uit te breiden. Ze vroeg wel aan Grupo M het recht van de arbeiders om zich te organiseren te eerbiedigen.

Sinds 23 september waren er elke dag betogingen in Gonaïves, waardoor de belangrijkste activiteiten lamgelegd werden. De aanhangers van Métayer eisten het vertrek van president Aristide. Op 2 oktober zette de politie de grote middelen in om de situatie terug onder controle te krijgen. Bij confrontaties met de betogers vielen minstens drie doden en een tiental gewonden door kogels. Ook in het zuidoosten van het land was er protest tegen de Lavalas-regering. Daar vielen gelukkig geen slachtoffers.

Het parlement ontbonden

De volksvertegenwoordigers die verkozen werden tijdens de fel betwiste verkiezingen van 21 mei 2000 komen normaal gezien niet meer zetelen. Ze beëindigden hun werk op maandag 8 september. Tijdens de laatste zitting maakten ze een lijst op met amendementen van de grondwet, waarover hun opvolgers zouden moeten stemmen. De wijzigingen van de grondwet gaan over zaken zoals de dubbele nationaliteit en de afschaffing van het leger. De duur van het presidentsmandaat werd uiteindelijk niet opgenomen in de amendementenlijst. Het amenderen van de grondwet verliep volgens sommigen niet volgens de regels.
Begin oktober riep Aristide de volksvertegenwoordigers samen in een buitengewone zitting. Bij presidentieel besluit bepaalde hij dat de volksvertegenwoordigers zich nog moeten uitspreken over 22 wetteksten alvorens ze hun activiteiten kunnen stopzetten. Zo blijven de volksvertegenwoordigers nog even bezig.

Verkiezingen?

De verkiezingen dienden plaats te vinden op het einde van dit jaar, maar dit is niet meer haalbaar. Om verkiezingen mogelijk te maken, moet er een Voorlopige Kiesraad zijn. De laatste maanden wordt er gesproken over een Voorlopige Kiesraad die het resultaat zou zijn van een consensus tussen de regerende politieke partij en de oppositie. Hoezeer de kerken, de OAS en de internationale gemeenschap ook aandringen, een compromis tussen de regering en de oppositie lijkt verder weg dan ooit. In een toespraak zei Aristide dat hij koste wat het kost verkiezingen wil. Er is volgens hem een complot om verkiezingen te verhinderen. Hij maakte van het amenderen van de grondwet een van de centrale thema’s van de verkiezingscampagne en hij moedigde de bevolking aan om massaal te gaan stemmen. Volgens Victor Benoit van de Convergence démocratique is het amenderen van de grondwet bedoeld om de echtgenote van Aristide, die de Amerikaanse nationaliteit heeft, toe te laten hem op te volgen als president. Het hoofd van de speciale missie van de OAS, David Lee, waarschuwt dat de verkiezingen niet georganiseerd kunnen worden buiten het kader van resolutie 822 van de OAS. Deze bepaalt o.a. dat gewapende burgers ontwapend dienen te worden, dat er een einde moet komen aan de straffeloosheid en dat de individuele vrijheden geëerbiedigd moeten worden.

De VS en de EU

Een verantwoordelijke van de buitenlandse politiek van de Verenigde Staten, Roger Noriega verklaarde op 8 september dat de VS de Lavalas-regering nog enkele weken de tijd geven om haar goede wil te tonen om een oplossing te vinden voor de politieke crisis. Hij zei dat de VS extra druk uitoefenen op de Haïtiaanse regering om de veiligheid van alle burgers te garanderen. VS-president George Bush besliste dat Haïti bepaalde vormen van hulp kan genieten. Deze hebben betrekking op micro-kredieten en programma’s ter oplossing van conflicten. Dan moet de Haïtiaanse regering wel maatregelen nemen om de stroom vluchtelingen naar de VS in te dijken en de drugstransporten te bestrijden.

In een verklaring toont de Europese Unie zich erg bezorgd over de politieke situatie in Haïti. Ze benadrukt dat de leden van de Voorlopige Kiesraad nog niet zijn aangeduid. Verder maakt ze zich ongerust over de informatie dat er verkiezingen zouden plaatsvinden zonder rekening te houden met de voorwaarden van de OAS, de Organisatie van Amerikaanse Staten. Ze benadrukt dat de coöperatie met Haïti alleen maar kan hernomen worden als de OAS-resoluties volledig worden nageleefd. Voorts is de EU ongerust over de schendingen van de mensenrechten, die steeds frequenter en ernstiger worden.

Overstromingen

Volgens het Rode Kruis kwamen eind augustus tijdens overstromingen in de stad Saint-Marc 25 mensen om en werden 75 mensen vermist. Ongeveer 600 families verloren alles. De EU keurde onmiddellijk goed dat er 80 000 euro zou vrijgemaakt worden om de eerste noden te helpen lenigen. In Port-au-Prince telde men 15 doden en meer dan 10 vermisten door overstromingen en grondverschuivingen in de nacht van 5 op 6 oktober. Vooral de huisjes die op de flanken van hellingen of op de bodem van ravijnen waren opgetrokken, werden vernield.

Bart van Malderen
1 december 2003

Meer artikels uit deze rubriek