“Nog zo slecht niet” antwoordt Idener als ik vraag hoe hij het stelt. Maar dit antwoord helpt je geen stap vooruit. Zelfs een stervende Haïtiaan zal zeggen dat het niet zo slecht met hem is gesteld. Idener is niet meer die krachtige en lachende man die ik heb gekend. We hebben mekaar een tijdje niet meer gezien, en in die periode is hij veel veranderd. Zelf zegt hij het niet en voor iemand die hem niet goed kent, valt het wellicht niet op, maar voor mij is het duidelijk dat hij ziek is of grote zorgen heeft.
Ongeveer vijf jaar geleden had Idener een oogprobleem. We vergezelden hem voor het eerste bezoek aan de oogarts in de provinciehoofdstad. Volgens de arts ging het om een duidelijk geval van glaucoom. De behandeling is vrij eenvoudig: tweemaal per dag druppels in de beide ogen aanbrengen en tweemaal per jaar op controle komen. “Als je dat niet doet, verlies je mettertijd je zicht”, zei de oculist met nadruk. Tweemaal per jaar gaven we Idener een klein bedrag voor de reis, de consultatie en het geneesmiddel.
Die druppels hadden goed resultaat, het glaucoom kwam onder controle… en toch was Idener niet echt tevreden. Misschien had hij geen vertrouwen in de inlandse dokter of in het voorgeschreven medicijn. “Als er eens een blanke dokter langs komt, zou ik graag bij hem op consultatie gaan”, zei hij, en meer kwamen we niet te weten. Korte tijd daarna kwam per toeval een blanke dokter langs. Hij ontving de glaucoompatiënt, keek naar de uitleg en het voorschrift van de oculist. Hij zei dat men in zijn land dezelfde behandeling voorschrijft. “Neem de druppels regelmatig of je verliest mettertijd je zicht”, zei ook hij met nadruk. Dat alles is nu een paar jaar geleden.
“Je stem klinkt nog altijd even krachtig als vroeger”, zeg ik om Idener wat moed in te spreken. Vorige week, bij de parochiefeesten, heeft hij inderdaad de voorbeden duidelijk voorgelezen in de overvolle kerk. Door het gesprek over de “fèt” komt plots het verborgen probleem naar buiten. Idener heeft de gebeden niet gelezen, maar hij heeft gedaan alsof en de tekst gewoon uit het hoofd opgezegd. Zijn zicht is zo sterk achteruit gegaan dat hij niet meer vlot kan lezen. Hij geeft ook nog steeds catechese, maar daarvoor heeft hij geen handboek nodig. Door zijn jarenlange ervaring kent hij de lessen en de vele voorbeelden uit het hoofd. Ik zit op de galerij naast Idener en luister naar zijn verhaal, de man heeft schrik voor de toekomst. Hij vertelt dat hij mij maar heel vaag ziet. “Of je er goed uitziet, weet ik niet eens”, zegt hij woordelijk. Misschien ben ik wel de eerste in het dorp die in detail te weten komt hoe erg het met het zicht van Idener gesteld is.
Alles is nu vrij duidelijk. In de voorbije twee jaar is de brave man geen enkele keer op consultatie geweest bij de oculist. Ook de voorgeschreven oogdruppels heeft hij niet meer genomen. Twee dokters hebben hem met nadruk gezegd wat hij moest doen en wat de mogelijke gevolgen waren bij verwaarlozing. Er is nog een delicaat probleem: in een omslag stak het nodige geld voor de uitgaven van de behandeling. Wat verlegen begint Idener zelf over dat onderwerp. Een paar keer stond hij klaar om naar de oculist te gaan, toen begon het plots hevig te regenen, zodat de wegen onberijdbaar werden. Een andere keer heeft hij dringend geneesmiddelen moeten kopen voor een ziek kind. De modderwegen en de ziekte van een kind zijn de gewone uitvluchten waarvan iedereen gebruik maakt in het land – dus ook Idener.
Voor iemand uit het heuvelland impliceert goede geneeskunde een operatie, een reeks inspuitingen, desnoods een amputatie. Een paar oogdruppeltjes is iets voor kinderen en een levenslange behandeling heeft geen waarde in de ogen van een volwassene.
Idener heeft inderdaad redenen om zich zorgen te maken voor de toekomst. Als het zo verder gaat, is hij binnen een paar jaar blind. Dan zal hij nog geen vijftig jaar oud zijn en een paar van zijn kinderen zullen nog te klein zijn om hun eigen weg te gaan in het leven. De oorzaak van zijn blindheid zal dan glaucoom zijn. Omdat de behandeling zo eenvoudig en zo goedkoop is, lijkt ze waardeloos voor de mensen uit het heuvelland. Daarom ook blijft glaucoom een gevaarlijke oogziekte in de streek waar Idener woont.