Vlaams Haïti Overleg

Van 2006 tot 2011 zijn er verschillende vaccinatie- en sensibiliseringscampagnes geweest, georganiseerd door ONG’s, vaak los van de staat. Parallel hieraan heeft het personeel van de openbare ziekenhuizen gedurende het hele mandaat van Preval regelmatig gestaakt om betere arbeidsomstandigheden en de uitbetaling van verschillende maanden achterstallig loon te eisen. Stakingen waren er vooral in het Hôpital de l’Université d’Etat d’Haiti (HUEH) en in het Hôpital Justinien van Cap Haïtien.

Ziekenhuizen die zelfs geen keizersnede kunnen uitvoeren

Ook de situatie van mensen in verafgelegen gebieden is niet veranderd na het aantreden van President Preval. Zieken die niet in het centrum van een gemeente wonen of in verafgelegen wijken, zijn uren onderweg om een vuil en slecht uitgerust kliniekje te vinden om de eerste zorgen te krijgen.
Als voorbeeld zoemen we in op de situatie in de gemeente Mombin Crochu. Zowel het dorp Bois de Laurence als Mombin Crochu zelf hebben een staatshospitaal. Dat in Bois de Laurence is nieuw sinds einde 2009. Beide hospitalen functioneren, maar kunnen enkel kleine ingrepen doen. Normale bevallingen zijn geen probleem, maar een keizersnede kan men er bijvoorbeeld niet uitvoeren. Voor de grotere ingrepen moeten de patiënten hetzij naar het privé-ziekenhuis van Pignon op een 20-tal kilometer, hetzij naar het staatsziekenhuis van Hinche op een 50-tal kilometer. Het privéziekenhuis in Pignon is van degelijke kwaliteit, maar is naar Haïtiaanse normen vrij duur. Het staatsziekenhuis van Hinche is ook redelijk goed en bovendien zo goed als gratis. Het grote nadeel is dat het 2 uur rijden is vanuit Mombin en de meeste dorpelingen hebben geen wagen ter beschikking. Het staatsziekenhuis in Mombin beschikt over een ambulance, maar deze ligt 80% van de tijd in panne.
Het ziekenhuis van Mombin heeft bijna permanent buitenlands gezondheidspersoneel (verplegers, artsen, radiologen…). Dit zijn hoofdzakelijk Cubanen. Veelal zijn het laatstejaars studenten die een paar maanden stage lopen in Haïti. Ook de Haïtiaanse dokters die er werken zijn meestal pas afgestudeerden die een jaar “burgerdienst” komen vervullen. Zodra dit jaar voorbij is verlaten ze Mombin voor een leven in een meer toegankelijke omgeving. Dit maakt dat er in dit ziekenhuis bijna steeds onervaren dokters aan het werk zijn, wat de kwaliteit niet ten goede komt.

Expertise “medsin fèy” niet verzilverd

Veel gehuchtjes in de heuvels hebben wel een “centre de santé”. Dit stelt echter niet meer voor dan een doorsnee huisapotheek. Zwangere vrouwen en zieken moeten veelal meerdere uren te voet gaan om een ziekenhuisje te bereiken. Indien de patiënten echter te zwak zijn, worden ze gedragen. Dit gebeurt onder de vorm van een “konbit”: een paar stevige kerels, die afwisselend en al zingend, om de moed er in te houden, de patiënt vervoeren.
In 80% van de Haïtiaanse huishoudens grijpt men dan ook nog steeds in een eerste reflex bij ziekte naar traditionele geneeskunde, de zogenaamde “medsin fèy”. Die ook preventief veelvuldig wordt gebruikt. Haïtianen die niet de mogelijkheid hebben om moderne medische zorgen te betalen, maar niet enkel zij zweren bij plantenrecepten, waarvan men overtuigd is dat die ook minder bijwerkingen hebben dan de klassieke geneesmiddelen. Volgens heel wat analisten, heeft Haïti een waardevolle expertise op het gebied van traditionele geneeskunde. Deze inheemse kennis wordt echter volledig verwaarloosd door de gezondheidsautoriteiten. Deze weigeren het als een troef te gebruiken om, in dialoog met de conventionele geneeskunde, de volksgezondheid te bevorderen, zoals wel met succes gebeurt in China en Cuba. Nu hult men de traditionele geneeskunde in een waas van duisternis. Zo kunnen ook bepaalde charlatans zonder enige controle hun gang gaan.

“Voor meer uitleg moet je maar naar de privé gaan”

De administratie van privé-ziekenhuizen ontsnapt volledig aan de staat, terwijl patiënten in staatsziekenhuizen ontvangen worden in omstandigheden die de vloer aanvegen met de menselijke waardigheid. Toen ik in 2009 in het staatsziekenhuis van Ouanaminthe bijvoorbeeld een zwangerschapstest liet doen, werd ik de struiken op de binnenkoer van het ziekenhuis ingestuurd om in het potje te gaan plassen. “Als je uitleg wil, moet je maar in de privé gaan!”, klonk het cru in het “Hôpital General” (het universitair staatsziekenhuis in Port-au-Prince), toen mijn echtgenoot vroeg waarom hij precies een bril nodig had en wat hij ter preventie verder nog kon doen. Na een verkeersongeluk rond 16u in Saint-Louis du Sud speelden mijn collega’s voor ambulance tot het dichtstbijzijnde medische centrum. Helaas was het al gesloten en was er geen ander in de buurt. Gelukkig wou de verpleegster, die tegenover het hospitaaltje woonde, wel open doen voor ons op voorwaarde dat we in haar persoonlijke winkeltje het verzorgingsmateriaal zouden kopen.
Ondanks de grote noden, blijft het moderne en goed uitgeruste privé-hospitaal CDTI (Centre de Diagnostique et de Traitement Intégré), dat na de aardbeving 12600 personen heeft verzorgd, gesloten na faillissement.

GezondheidsZORGEN in cijfers

Bepaalde medische labo’s en apotheken functioneren in vuile gebouwen, zonder enige regelgeving. Minimale veiligheidsmaatregelen worden niet gerespecteerd. Apothekers afficheren dat ze de verkochte producten niet terug nemen. Daarenboven, ook al is het verboden om medicatie op straat te verkopen, gaan de wandelende verkopers, onder het oog van de autoriteiten voor gezondheidszorg, gewoon door.
Voor een bevolking die geschat wordt op 8.500.000, zijn er 1.768 gezondheidsinstellingen en 128 hospitalen. Parallel hieraan werken 11.876 mensen in de gezondheidszorg, waaronder 2.442 huisartsen. Haïti heeft dus 1 hospitaal voor 66.407 personen en 1 dokter voor 3481 personen (in België 1 dokter voor 220 inwoners).
Sinds 20 oktober 2010 verspreidt er zich een cholera-epidemie. De oorsprong ervan werd ontdekt in het departement “Centre”. In een poging deze ziekte te verdrijven, heeft de Haïtiaanse staat, geholpen door verschillende organisaties, verschillende sensibilisatiecampagnes gevoerd. Ten minste 4.787 mensen zijn overleden tengevolge van cholera, 274.418 zijn geïnfecteerd.

Bronnen: – Bilan de la Présidence de René Preval en matière de droits humains (mai 2006 – mai 2011) – RNDDH, Réseau National de Défense des Droits Humains. – Jef Swerts, De gezondheidszorg en gezondheidssituatie in Mombin Crochu en omgeving, 2011. – ROUZIER Marilise et co, La médecine traditionnelle familiale en Haïti, Editions de l’Université d’Etat d’Haïti, Port-au-Prince, 2008.
http://www.lenouvelliste.com/article.php?PubID=1&ArticleID=70480 – Aberrant : un hôpital moderne fermé en Haïti, 9 février 2011
 http://www.lenouvelliste.com/article.php?PubID=&ArticleID=88951