Vlaams Haïti Overleg

Foto: Joan De Bruyckere

Feesten is een belangrijk gebeuren in elke cultuur, maar in elke cultuur zijn er enkele details die voor een buitenstaander ongewoon overkomen. Ook iemand uit onze westerse wereld loopt wat verloren bij een feest in de Caribische wereld.

Het eerste feest waaraan ik deelnam in Haïti was het zilveren jubileum van de inlandse bisschop. Er waren heel wat bekenden aanwezig, ook buitenlanders. Het werd een gezellig gebeuren waarbij iedereen zich thuis voelde. Na de maaltijd werd er verder gepraat in groepjes. Plots ging de organist van de kathedraal – een grote autoriteit – naar de keukentafel. Hij nam twee stukken geitenvlees en een stuk taart, wikkelde alles in papieren servetjes en ging naar de bisschop. Hij dankte voor de mooie dag en ging lachend naar huis. Ik vond het vrij onbeschoft, maar ik was de enige die problemen zag in het voorval. Ik had toen nog geen flauw idee dat ik een jaar later ongeveer hetzelfde zou doen.

Als alle gasten zich hebben bediend en als het feest naar zijn einde loopt, mag je zonder probleem van wat overblijft iets meenemen naar huis. Het is zelfs een mooi gebruik; je draagt een stuk “feest” mee voor hen die thuis aan het werk zijn gebleven. Is die thuisblijver iemand met een gezin, dan zal hij het geschenk meedragen naar huis voor vrouw en kind. Als je in de toekomst nog eens naar een feest gaat, zal de werker je lachend zeggen: “Vergeet mijn fèt niet!”

Foto: Joan De Bruyckere

In economisch sterke landen weet men soms niet naar welk feest eerst te gaan. Het gaat dikwijls om allerlei verplichtingen en het vieren en feesten kan vermoeiend worden. In een overlevingscultuur is een feest een uitzonderlijk gebeuren, men kent de datum lang van tevoren en kijkt ernaar uit. De onmiddellijke voorbereiding – inkopen doen op de markt en de feestmaaltijd klaarmaken – is een gezellig en sociaal gebeuren. Alle buurvrouwen zijn erbij betrokken. Een welbekend spreekwoord zegt dat gekookt eten er is voor iedereen. Op de dag van de parochiefèt of bij een huwelijk staat men versteld wie er allemaal naar het feest komt. De gulden regel is wel te zorgen dat iedereen aan een bord rijst geraakt; is er te weinig vlees of groenten, dan is dat nog geen ramp.

De eindejaarsfeesten zijn heel anders; de nadruk ligt niet op een feestmaal. Haïti behoort niet bij de landen die door de toeristische sector worden aanbevolen voor de jaarwisseling. Geen speciale kerstmarkten of straatversiering, geen kerstdiners waarvoor je moet reserveren. Toch is het bijzonder druk rond de jaarwisseling. Wie het geluk is gaan zoeken in de hoofdstad, keert in deze periode terug naar zijn geboortedorp. Studenten, op school in de provinciestad, komen naar huis voor kerst en nieuwjaar. Vliegtuigen zitten vol in deze periode. Gastarbeiders in het buitenland proberen eens in de zoveel jaar naar de ouderlijke hut terug te keren.

Kerstnacht is vooral een religieus gebeuren: het kerstspel meemaken en een bezoekje brengen aan Maria en het kind in de stal. Het eindejaarsfeest is vooral mensen terugzien, zeker de ouders en grootouders. Het is gewoon wat rondlopen in het geboortedorp en nog eens in de ouderlijke hut slapen. Maniokbrood, een bord maïs met bruine bonen en koffie van de eigen koffieplanten: dat alles is feest. Op nieuwjaarsdag in de morgen eet iedereen een bord pompoensoep met vlees. Zo viert de Haïtiaan het feest van de onafhankelijkheid op 1 januari. In het heuvelland lopen de kerken overvol op de eerste zondag van januari. Dan bidt men om de zegen voor het nieuwe jaar. De volgende dag begint de volksverhuizing in de andere richting. Na een paar dagen heeft het dorp opnieuw zijn gewoon uitzicht.

De jaarswisseling is een druk, feestelijk en gezellig gebeuren in Haïti. Je geniet ervan, maar je raakt nooit gewoon aan die tropische temperatuur bij het kerstfeest.