Over landbouw en duurzame milieuzorg


Foto: Lieve Geers

Er is in Haïti sprake van crisis in de landbouw, en van crisis in alles wat het milieu betreft. En de ene crisis heeft duidelijk met de andere te maken.

De crisis in de Haïtiaanse landbouw houdt verband met de milieucrisis tengevolge van enerzijds de demografische en anderzijds de zeer ongunstige sociaaleconomische omstandigheden. Deze leggen een loodzware druk op de landbouw, waardoor de endemische toestand van voedselonzekerheid in stand wordt gehouden. Natuurlijk is het “vanuit de hemel gezien” gemakkelijk om de ontboste hellingen te beschrijven, de grondverschuivingen en het wegslibben van grond naar de zee. Deze spectaculaire geologische verschijnselen tengevolge van de gecombineerde effecten van het klimaat en de exploitatie van de hulpbronnen door een almaar toenemende bevolking brengen Haïti geregeld in het nieuws. Ondanks de reële vooruitgang in de kennis van het erosieproces, blijven de antropologie van de landbouwtechnieken, de plattelandseconomie, ja zelfs van de werking van de landbouwbedrijven een grote onbekende voor het publiek en voor de meerderheid van de mensen die voor de ontwikkelingsprogramma’s verantwoordelijk zijn.

Nog erger dan dit gebrek aan kennis van domeinen, die nochtans zovele menselijke wezens aanbelangen, is het rijk van de absurde vooroordelen over de zogenaamde onwetendheid of onverschilligheid van de boeren ten aanzien van het milieu, die aanleiding geven tot het opzetten van dure omkaderingsprogramma’s. In Haïti zijn de onderzoekers het evenwel nagenoeg allemaal eens om te stellen dat de programma’s die sinds een jaar of dertig tegen erosie worden opgezet, niet efficiënt zijn. De aanpak moest dus worden geëvolueerd.

Water is leven

Het concept van zorgzaam beheer van gronden en waters begint stilaan dat van de bestrijding van erosie te verdringen. Om meer biomassa en meer voedsel te produceren, om de productie van levensmiddelen veilig te stellen, moeten de boeren overschakelen op een betere beheersing van de watervoorraden. Er bestaan diverse oplossingen: grote of kleine geïrrigeerde gebieden, het creëren van meren in bergachtige gebieden, kanalen en “droge muren” op steile hellingen… In de Plateau Central, in Caye Epin, zijn er experimenten aan de gang die, zonder in de plaats te willen treden van andere technieken, met het oog op een goed beheer van kloven en andere waterhoudende gebieden: drempels, bassins, putten, biologische structuren…, dat zijn de alternatieve technieken die worden toegepast, en waarop aangepaste culturen worden geënt. Omdat de inkomsten van de boeren te gering zijn om geld uit te trekken om in dergelijke structuren te investeren, blijven externe financiële bronnen een vereiste. Door een verschuiving van kredieten van zeer sterk gemechaniseerde werken naar meer arbeidsintensieve werken, met veel handenarbeid dus, zouden rechtstreeks productieve investeringen naar de landbouwexploitaties kunnen worden afgeleid. Het programma Dlo Sélavi (water is leven), alsook het project voor duurzame ontwikkeling van de Gros Morne, betreffen experimenten voor de totstandbrenging van duurzame infrastructuur, zoals gemetselde drempels, of drempels bestaande uit vlechtwerk (schanskorven) die kleine barrières vormen geankerd op fundamenten die het soms grote geweld van de waterlopen kunnen weerstaan. Het zijn ambachtelijke en gedecentraliseerde stappen die leiden naar een herkapitalisatie van de landbouwbedrijven en het veilig stellen van landbouwersinkomens.

Overleg

Deze stappen op het niveau van de familiale landbouwbedrijven veronderstellen de goedkeuring en medewerking van de landbouwers zelf wier gronden door deze “innoverende” structuren worden beïnvloed. De landbouwer zal des te vlugger bereid zijn mee te werken als hij de hoop kan koesteren dat de inspanningen om de erosie tegen te werken gepaard gaan met de snelle schepping van economische inkomsten. De ervaring leert dat deze hoop kan ontstaan en groeien dank zij luisterbereidheid, dialoog en gedachtewisselingen die de basis voor daadwerkelijk overleg kunnen vormen. Dit proces van overleg, dat aan de lancering van elk project moet voorafgaan, moet worden geleid door ervaren en gemotiveerde plattelandswerkers die worden gerespecteerd door de gemeenschap waaruit ze zijn voortgekomen. Deze werkers, die de brug slaan tussen de boerengemeenschappen en de ontwikkelingswerkers, kunnen zodoende ertoe bijdragen het beeld van het reële boerenleven in Haïti vorm te geven en te verrijken.

Christine Murray
Voorzitter Zanmi Lasanté, Parijs
Bron: Une semaine en Haït 936, 7/7/2009
Vertaling: René Smeets
1 september 2009