Vlaams Haïti Overleg

EEN EILAND – TWEE NATIES : nog steeds een moeilijke relatie

Na de aardbeving van 2010 kwam er grote solidariteit vanuit de Dominicaanse Republiek en de hoop groeide dat dit een doorbraak zou kunnen betekenen om tot betere verhoudingen tussen de twee landen te komen. Het blijkt echter ijdele hoop als we de huidige beslissingen van de Dominicaanse overheid zien. De aloude discriminatie, het racisme, de economische belangen versterken weer het wantrouwen en de minachting van de ene voor de andere.

De aanleiding voor nieuwe verslechtering van de relaties:

In september weigerde de Centrale verkiezingscommissie (Junta Electoral Central) van de Dominicaanse republiek een identiteitskaart aan Juliana Deguis Pierre en besliste tevens haar geboortecertificaat af te nemen met als reden dat haar familienaam Haïtiaans is en dat de betrokkene in 1984 geboren werd in de Dominicaanse Republiek uit Haïtiaanse ouders die niet geregistreerd waren. ‘Ze werd bij haar geboorte bij vergissing ingeschreven als Dominicaanse’.

Kort nadien, kondigde het Grondwettelijk Hof een besluit af om de nationaliteit te ontnemen aan alle inwijkelingen die niet geboren zijn uit als Dominicanen geregistreerde burgers en dit met terugwerkende kracht tot 1929. Het Hof gaf daarbij het opdracht aan het Centraal Verkiezingsbestuur om ten gronde alle geboorteregisters te onderzoeken sinds 1929 en daaruit alle personen te schrappen die verkeerdelijk werden geregistreerd en erkend als Dominicaanse burgers.

Eigenaardig genoeg heeft de Dominicaanse Republiek gedurende tientallen jaren formele erkenning gegeven aan de kinderen van Haïtiaanse migranten die in het land werden geboren en kregen ze geboorteakte, identiteitskaart en paspoorten.
Als de Dominicaanse overheid nu bij haar beslissing blijft, riskeren tientallen duizenden migranten, van wie het grootste deel Haïtianen, hun nationaliteit te verliezen en dus stateloos te worden. Verder gevolg is dat deze mensen geen rechten meer hebben om ergens klacht neer te leggen, geen recht meer op gezondheid, onderwijs, burgerrechten… wat ingaat tegen de Mensenrechten.

Er kwamen reacties van heel wat internationale instanties zoals de UNFPA (Het voksfonds van de Verenigde Naties), de OAS (Organisatie van Amerikaanse Staten), de CARICOM (unie van Caraïbische Staten), de Europese Unie. Er was een internationale petitie van AVAAZ.org en van Amnesty International. Met de Coördinatie Europa Haïti hebben we het gebeuren aangekaart bij de Belgische overheid en werd het punt besproken met de Dominicaanse ambassadeur in België.

Stand van zaken nu :

Op 26 november kwamen de staatshoofden van de Caraïbische Gemeenschap (CARICOM) samen in Trinidad en drukte President Michel Martelly daar zijn vrees uit voor de goede bilaterale relaties tussen beide landen. Hij zei zeer bekommerd te zijn in verband met de beslissing van de Dominicaanse Republiek die hij ten zeerste betreurt zowel principieel als omwille van de wettelijke en humanitaire aspecten die hieraan vasthangen. In Haïti zelf heeft hij zich hierover echter niet formeel uitgesproken en voor zover bekend nam de Haïtiaanse regering geen initiatief richting de Dominicaanse Republiek om het thema te bespreken.
In april 2012 vermeldt een Dominicaanse journaliste dat Martelly 2.5 miljoen US$ zou ontvangen hebben voor en na zijn verkiezing… wat Martelly ten stelligste ontkent – . Het zou wel zijn zwakke reactie naar de Dominicaanse Republiek kunnen verklaren.

De CARICOM veroordeelde met klem de beslissing van de Dominicaanse Republiek en vroeg aan de Dominicaanse overheid om dringend de nodige politieke, wettelijke, gerechtelijke en administratieve maatregelen te nemen om zware humanitaire problemen te vermijden.
CARICOM vraagt ook aan de internationale gemeenschap om druk uit te oefenen op de Dominicaanse Republiek om de uitvoering van de beslissing op te schorten.
Bovendien werd op deze bijeenkomst beslist om de vraag van de Dominicaanse Republiek voor toetreding tot de CARICOM op te schorten en werd ook voorgesteld om de relaties met Cariforum, CELAC en OAS opnieuw te bekijken.

Anderzijds deed Venezuela als facilitator pogingen om beide partijen tot een overeenkomst te brengen en zo te vermijden dat de OAS of andere grootmachten zouden tussenbeide komen.
De gesprekken in Venezuela blijken dovemansgesprekken te zijn. Haïti beweert dat de beslissing van het grondwettelijk hof een ‘interne zaak’ is, die echter wel degelijk gevolgen heeft voor de dominicaanse burgers die tegelijk deel uitmaken van de Haïtiaanse diaspora. Daarom drukt Haïti zijn bezorgdheid uit bij de landen in de regio en de internationale instanties van de wereld. (en dus niet rechtstreeks tegenover de Dominicaanse Republiek, die dit interpreteren als een campagne tegen hun land). Anderhalve dag later stelt Venezuela een verklaring voor die door beide partijen wordt getekend. Dit document wordt door Santo Domingo (Dominicaanse Republiek) geïnterpreteerd alsof Haïti de uitspraak van het grondwettelijk hof aanvaardt. Volgens de laatste berichten ontkent Haïti die interpretatie en blijft het de druk van de internationale gemeenschap vragen op het buurland.

Als antwoord heeft de Dominicaanse Republiek eenzijdig alle dialoog met Haïti opgeschort over dit dossier en op 27 november zijn ambassadeur uit Port-au-Prince teruggeroepen. Ze verwijten de Haïtiaanse overheid dat een gezamenlijke verklaring die getekend werd in Venezuela na een overleg op 19 november niet gerespecteerd werd. En de Haïtiaanse ambassadeur in de Dominicaanse Republiek werd op het matje geroepen door de Dominicaanse overheid.

De CARICOM wenst echter wel beroep te doen op de OAS en steunt een bezoek van de Inter-Amerikaanse Commissie van Mensenrechten (CIDH) naar de Dominicaanse Republiek en vraagt een raadgevend advies van het Inter-Amerikaans hof van de Mensenrechten. CARICOM overweegt ook een resolutie in te dienen bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties om de beslissing van het grondwettelijk hof van de Dominicaanse Republiek te veroordelen.

In Haïti zelf zou intussen bij het Ministerie van Buitenlandse een ‘cel Dominicaanse Republiek’ opgericht zijn die alle informatie moet onderzoeken en aanbevelingen moet formuleren aan de minister. Dit alles gebeurt momenteel in een context van veel ontevredenheid, manifestaties, wantrouwen en verwijten van corruptie aan het adres van de Haïtiaanse regering en een groeiende oppositie…

Bronnen in de Dominicaanse Republiek wijzen tegelijk ook op het feit dat binnen overheidskringen een aantal strekkingen een ‘anti-Haïtiaanse ideologie’ voorstaan, een soort ‘racisme-masker tegen zwarten’, men maakt zelfs de vergelijking met neonazigroepen of neofascistengroepen in Europa.
Deze tendens weegt zwaar op verhoudingen tussen de bevolking. Het kan ook een verklaring zijn voor het geweld dat de voorbije weken piekte tegenover Haïtianen in het land: 4 Haïtianen werden gelyncht in Neyba (zuiden van de Dominicaanse Republiek) en meer dan 450 personen van Haïtiaanse afkomst werden gedwongen gerepatrieerd na een dubbele moord op 2 Dominicanen, waarvoor Haïtianen als daders werden aangewezen. Het einde van geweld en spanningen is zeker nog niet in zicht.

Vanwaar komt die haatverhouding?

In het verleden…:

De moeilijke relaties tussen beide landen zijn al een aandachtspunt sinds de moordpartij van 1937, toen duizenden Haïtianen aan de grens in Ouanaminthe vermoord werden door Dominicaanse militairen in opdracht van hun president Trujillo. In haar boek ‘Het land van de Levenden’ geeft Edwige Danticat deze historische feiten en de problematiek van de relatie duidelijk weer.
De migratiegolven die paradoxaal genoeg nodig waren voor de (economie van de) Dominicaanse Republiek kenden een nieuwe toename tijdens de Amerikaanse bezetting van beide delen van het eiland in 1915 en 1916.

Vele Haïtianen werden naar de Dominicaanse Republiek gehaald om er te werken als suikerrietkappers, en dit in het kader van akkoorden die door beide naties getekend werden. Verblijfsvergunning was van geen belang, niet voor de overheden, niet voor de werknemers. Tussen 1950 en 1986 tekenden beide landen inderdaad akkoorden om de tewerkstelling van tienduizenden Haïtianen voor de suikerrietkap mogelijk te maken. Die akkoorden werden vaak internationaal aangeklaagd omwille van de onmenselijke omstandigheden waarin die arbeiders moesten werken, en in sommige gevallen zelfs geketend in barakken werden vastgehouden. Na de val van Duvalier in 1986 werden de contracten afgeschaft, maar de suikerrietplantages en geleidelijk ook andere sectoren van de Dominicaanse economie bleven goedkope Haïtiaanse werkkrachten aantrekken, zij het zonder formele contracten. De Haïtianen, arm en op zoek naar werk, steken illegaal de grens over, of ze worden geronseld door Dominicanen en clandestien het land binnengebracht. Het hoeft niet gezegd dat deze arbeiders een minimaal loon betaald krijgen. Bovendien, als ze gedwongen teruggestuurd worden of zelf terugkeren na het oogstseizoen, worden ze aan de grens vaak leeggeschud en keren uiteindelijk met lege handen terug naar huis. (cfr Sur les traces des Braceros, GARR-Plataforma Vida, mei 2003)
Organisaties zoals GARR en Plataforma Vida klagen deze praktijken reeds jaren aan, en vragen dat beide overheden tot structurele oplossingen komen.

En recenter…:

Een onderzoek van het Nationaal Bureau van Statistieken van de Dominicaanse Republiek in mei 2013 toonde dat er op dat ogenblik in totaal 524.637 buitenlanders uit 60 landen in het land waren. Hiervan waren er 428.233 of 87.39% Haïtianen, de grootste groep en ze maken 5,4% van de Dominicaanse bevolking uit. Daarnaast waren de Dominicanen van Haïtiaanse oorsprong met 209.912. Dus in totaal is er een Haïtiaanse diaspora van 638.145 mensen. In 1960 telde men 29.500 Haïtianen in het land.
20 jaar later spraken ultranationalisten in de Dominicaanse Republiek reeds van één miljoen Haïtianen in het land, cijfer dat nergens op steunde maar dat hielp om de discriminatie sterk aan te wakkeren. Het is een feit dat de politieke moeilijkheden en de armoede in Haïti velen aanzetten om elders, en dan vooral in het nabije buurland, hun geluk te gaan zoeken. Door de terugval van de suikerindustrie kwamen Haïtianen later terecht in andere sectoren, zoals de bouw, hotelwezen, huishoudelijk werk en informele economie. Ze werden dus ook veel zichtbaarder in het straatbeeld dan voorheen in de afgelegen barakken van de bateyes (suikerrietplantage-dorpen).
De ideologie van de grote massa Haïtianen en de vrees dat ze het land helemaal zouden in handen nemen was tijdens verkiezingsperiodes in de Dominicaanse Republiek vaak een dankbaar thema in de campagnes van de kandidaten.

Velen van deze migranten hadden natuurlijk geen documenten en werden als ‘illegalen’ getolereerd omdat ze traditioneel tewerkgesteld waren in de suikerrietplantages van de overheid of op bouwwerven van de overheid en zeer vaak waren ze slachtoffer van de systematische collectieve repatriëringpolitiek als men hen niet meer nodig had of wanneer er verkiezingen aankwamen.

We kunnen enkel hopen dat ooit een dag komt dat beide naties elkaar echt vinden en dat hiervoor geen aardbeving of andere ramp nodig is.

Lees ook in deze nieuwsbrief deel 1 van het dossier: Haïti en de Dominicaanse Republiek