Vlaams Haïti Overleg

In Haïti heb je de tijd niet in de hand.

Op het vliegveld van Port-au-Prince verloopt, naar Haïtiaanse normen, alles vrij rustig. Geen drukke douaniers of opdringerige kruiers. Buiten het vliegveld is er een enorme file en zien we allerlei wegeniswerken. Ook zijn er veel gebouwen in aanbouw en hebben internationale firma’s (Daihatsu, Sony,…) nieuwe “factories” neergezet.

Opvallend zijn ook de vele, splinternieuwe benzinestations met winkel! Mijn eerste algemene indruk is dat er in de voorbije 5 jaar iets veranderd is. Het geheel lijkt minder chaotisch. Er is enige organisatie merkbaar. De militairen die 5 jaar geleden manifest aanwezig waren, zijn nu niet meer in het straatbeeld te bespeuren. De politie, die vroeger quasi onbestaande was, rijdt nu rond met jeeps of met moto’s inclusief sirenes.

27.06.2000: Hotel Detol

De nacht heeft deugd gedaan. Het ontbijt smaakt heerlijk. We leren beetje bij beetje het internationale gezelschap kennen. Om 10 uur stipt vertrekken we naar het eigenlijke congrescentrum, een hotel niet veraf van Mont Rouis. Daar zullen we de Haïtiaanse en de Ecuadoriaanse afgevaardigden ontmoeten. Het hotel is genoemd naar het dorpje: Xaragua. Eén van de weinige verwijzingen naar het Ayiti van voor de inval van Colombus .

We hebben airco en douche op de kamer. Bij de officiële opening is iedereen aanwezig. Alles is zeer goed georganiseerd, wat verrassend is voor een land als Haïti. Een pittig detail is dat de exploitant van dit hotel een uitgeweken Belg is van Poolse origine, die zowel Nederlands als Frans spreekt. Ook het eten, dat puur Haïtiaans is, is zeer goed verzorgd. Ik tel een twintigtal werknemers, die elk hun taak hebben. Zo worden de kamers elke dag met detol gekuist.

28.06.2000: Land per land

Vandaag stellen alle deelnemers de decentralisatieprocessen in hun land voor. Iedereen is heel fier en doet dit met overgave. Uiteraard is de hiervoor uitgetrokken tijd te kort. ‘s Avonds schetst professor Hector de geschiedenis van Haïti aan de hand van drie centrale punten: de taal, de godsdienst en de kleine economie. Ik vind het jammer dat het programma zo intensief is. We hebben geen tijd om de straat over te steken en de realiteit in te duiken.

30.06.2000: Het veld in

Gisteren hebben we de hele dag en avond opnieuw intensief vergaderd: op zoek naar de samenhang tussen de uiteenzettinqen. Vandaag trekken we landinwaarts. Via Saint Marc rijden we over een splinternieuwe weg, zoals ik er nooit een gezien heb in Haïti, richting Mirebalais. Voor we zover zijn, worden we 3 uur opgehouden door een vrachtwagen die in de gracht is gesukkeld en de weg blokkeert.

Het is prachtig om te zien hoe de Haïtianen van dergelijke gebeurtenissen een feest en ontmoetingsplaats maken. Iedereen heeft zijn zeg, helpt een handje mee, lacht of zingt. Vooral, je hebt de tijd niet in de hand. Je bent overgeleverd aan het toeval, een ongeval, het lot.

01.07.2000: Papaye

Via Hinche rijden we naar Papaye. In deze vruchtbare streek heeft de boerenbeweging MPP heel wat aanhang. De MPP bestaat 27 jaar en heeft vele politieke regimes in Haïti overleefd. Zij vormen eigenlijk een staat in de staat, of bij afwezigheid van de staat. Op weg naar de watertoren, de varkenskwekerij, de schrijnwerkerij, de steenbakkerij, … die we in het kader van het congresthema evalueren qua impact, aanpak en participatie van de lokale bevolking, zien we hoe mannen en vrouwen onder een brandende zon de velden bewerken. Er komen geen machines aan te pas. Alles gebeurt met de hand. Het werk vordert traag. Zegt dat iets over het land?

02.07.2000: EK

Het is zondag. Ze nemen ons mee naar een dorpje even buiten Papaye om daar naar de finale van het Europees kampioenschap te kijken. Voetbal is niet alleen bij ons populair. Meerdere tientallen Haïtianen zijn op de plaats van de afspraak. Het is een gezellige bedoening omdat er enkele Franse ontwikkelingshelpers aanwezig zijn. Het beeld verdwijnt regelmatig, wat de spanning nog verhoogt.

Een Haïtiaanse heeft met haar koelbox een kleine bar gemaakt. Haar is zelfs op zondag geen rust gegund. Hoeveel verdient ze?

‘s Avonds nemen we deel aan een voodoosessie. De Haïtianen maken opzwepende muziek op de tamboers en de clairin (een eigen gestookt drankje) vloeit gretig. De euforie groeit. Een schouwspel dat we gefascineerd en niet zonder twijfels volgen. Het is laat in de nacht wanneer we ons bed terugvinden.

03.07.2000: Orde in de chaos

Ik begin stilaan wat te verstaan van de chaos in Haïti. Deze chaos is vaak ook het gevolg van de chaotisch georganiseerde ngo’s. In nagenoeg elk dorp zijn er 7 kerken, maar ook 7 scholen, 7 dispensaria,… Al deze organisaties willen vanuit hun visie de nood lenigen in Haïti. Ze gaan allemaal recht door zee en komen niet tot samenwerking. Soms is de coherentie niet alleen in het beleid van de overheid, maar ook in dat van de ngo’s, ver te zoeken. We moeten dit durven erkennen, en men erkent het ook. Er ontstaan initiatieven om structuren uit te bouwen om tot samenhang in de voorzieningen te komen.

Een ander gegeven is dat men in een overlevingseconomie leeft. Doordat elementaire behoeften niet worden voldaan, kan men ook moeilijk op langere termijn plannen. Het onmiddellijke voordeel staat op de eerste plaats. Zo hoorde ik tijdens de bezoeken enkele bijzondere uitspraken die dit goed illustreren. Eén voor beeld: “Il ne faut pas préparer le lit avant qu’on a du sommeil”. Je moet geen voorzieningen treffen vooraleer er een probleem rijst. Van wie hebben we dat in België nog gehoord de voorbije jaren?

05.07.2000: De stad

Gisteren hebben we 6 uur nodig gehad voor de 120 km van Papaye naar Port-au-Prince. Ondanks de slechte staat van de weg kwamen we tijdig aan voor de stichtingsvergadering van het autonome Comité Protos Haiti. Vandaag hebben we kennis gemaakt met comités die wel met de overheid kunnen samenwerken. Het is een bijzondere ervaring.

In de namiddag brachten we een bezoek aan de Belgische scheutist Jan Hoet. Hij gaf ons een mooi beeld van de Haïtiaanse realiteit. Het minimumloon is 40 gourdes per dag of 80 Belgische frank. De kosten van levensonderhoud zijn dezelfde als in België. Kun jij dit aan mekaar knopen?

In de vooravond trokken we nog vlug even naar centrum van de stad. Ze lijkt me netter en rustiger dan in mijn herinnering. Ook lijkt het openbaar vervoer beter uitgebouwd door de service-plus-bussen. Deze ‘cleane’ Amerikaanse bussen missen wel het kleurrijke en het gezellige van de tap-taps.

06.07.2000: Over de brug

Vandaag trekken we naar Kenskoff. Hier heerst een ongeziene bouwwoede. Vrachtwagens rijden af en aan met bouwmaterialen voor woningen die meer op kastelen lijken. Drugsgeld zeggen sommigen. In elk geval klopt er iets niet. Het contrast tussen rijk en arm wordt hier zeer duidelijk. In de late namiddag keren we terug naar Xaragua. We rijden voor het eerst over een nieuwe brug. De werken hebben 1,5 jaar geduurd. Applaus van vreugde op de bus.

10.07.2000: Vertrek

Een dag eerder dan de rest van het gezelschap ben ik aan mijn terugreis begonnen. Tal van foto’s zijn er gemaakt om de vriendschapsbanden vast te leggen en vast te houden. Op weg naar het vliegveld was er nauwelijks verkeer. Van de tweede ronde van de verkiezingen merkte ik niets. Wachtend op de bus naar Puerto Plata lees ik in de krant dat de verkiezingen in Haïti gewonnen zijn door Lavalas. De winnaars zijn tevreden. Ook de oppositie is tevreden omdat de opkomst beperkt was. Zo is iedereen tevreden.

Er wacht me een van rit van 3,5 uur. Het verschil tussen de Dominicaanse Republiek en Haïti is groot. De Dominicaanse Republiek is meer begroeid en is economisch welvarender. De muziek en de rum is aan beide zijden van het eiland even mooi en lekker. De mensen even opgewekt en vrolijk. En inderdaad, de vrouwen verdienen in beide gevallen beter. In Puerto Plata voeg ik mij bij de rest van het gezelschap. Prettig weerzien.

11.07.2000: Aankomst

We vliegen al slapend naar Nederland, waar het regent en 15 graden is. Door de druilerige buien sporen we naar Brussel. Daar is het afscheid finaal.

Beste vrienden uit Afrika, het was zeer aangenaam, het ga jullie goed. We hebben gevoeld dat solidariteit in de wereld bestaat, tussen alle continenten, tussen alle rassen en tussen de seksen. En inderdaad, de vrouwen verdienen beter, maar ook zovele mannen en kinderen…