Vlaams Haïti Overleg

Na het ochtendnieuws leest men over de radio nog enkele berichten. Zo vernamen de mensen uit de provincie het overlijden van dokter Jozèf in de verre hoofdstad. Wie van de markt kwam, bracht nog dezelfde dag het bericht tot in de meest afgelegen hut van het heuvelland. Niemand kende de familienaam of de leeftijd van de dokter, maar iedereen sprak met waardering over “dok Jo”.

Bij een overlijden gaan de kreten van de treurende vrouwen door merg en been. Je went nooit aan die huilconcerten. Vooral als men de kist de kerk in en uit draagt, klinken de kreten pijnlijk scherp.

In Port-au-Prince is het altijd druk, het is net een mierennest. Trein, tram of autobus zijn er onbekend, wat de mobiliteit in de hoofdstad nog moeilijker maakt. Bezoekers vragen zich wel eens af hoe het verkeer in elkaar zit. “Het recht van de sterkste” is in feite de eerste, ongeschreven wet. Voor je achter het stuur kruipt, moet je ook enkele “plaatselijke toestanden” kennen. Je moet weten welke verkeerslichten nooit werken en welke nooit veranderen. Je moet ook weten welke wegwijzers een verkeerde richting aangeven.

Kerstbomen zijn er niet in Haïti, dus zijn er geen pakjes en geen geschenken voor de kinderen. Toch telt de jeugd de dagen af naar de eindejaarsfeesten. Feesten is genieten van een bijzondere sfeer, het is bij familie zijn en bezoek ontvangen, vertellen en luisteren, zingen en dansen.

Twaalf jaar ongeveer is ze bij ons in huis geweest, en met de jaren wed ze meer en meer een stukje familie. Dan is Mimose bij ons “uitgetrouwd” – dat was zes jaar geleden. De meter van de bruidegom woont in New York en stuurde geld om het jonge koppel in het nieuw te steken. Wij zorgden voor rijst en kip, taart en inlandse cola. Voor de mensen uit het heuvelland was het een mooie bruiloft. Het jonge paar kende mekaar nog niet zo heel lang, maar – naar inlandse gewoonte kwam de bruid er rond voor uit dat ze zwanger was. Oudere mensen zagen dit als een gunstig voorteken, want een huwelijk zonder kinderen vinden ze toch maar niets.

“Nog zo slecht niet” antwoordt Idener als ik vraag hoe hij het stelt. Maar dit antwoord helpt je geen stap vooruit. Zelfs een stervende Haïtiaan zal zeggen dat het niet zo slecht met hem is gesteld. Idener is niet meer die krachtige en lachende man die ik heb gekend. We hebben mekaar een tijdje niet meer gezien, en in die periode is hij veel veranderd. Zelf zegt hij het niet en voor iemand die hem niet goed kent, valt het wellicht niet op, maar voor mij is het duidelijk dat hij ziek is of grote zorgen heeft.

Krakend en kreunend kruipt “Don de Dieu” elke donderdag traag naar het hoger gelegen heuvelland. Overladen met koopwaar en passagiers is Don de Dieu de enige vrachtwagen die de verre reis maakt tot aan de voet van het rotsgebergte. De vele modderputten in de aardeweg maken de rit loodzwaar.

Het was 9 uur; een kaars verlichtte de barak van batey 9; uitgestrekt op een metalen bedje probeerde Philogène Germain de slaap te vatten. Hij was geboren in Cap Rouge, een dorp dicht bij Jacmel, in het zuidwesten van Haïti. Daar had hij zijn vrouw en kinderen achtergelaten. Daarheen gingen zijn herinneringen. Daar klopte zijn hart. Gedreven door de honger was hij de grens overgestoken om suikerriet te kappen in de suikerrietvelden van Barahona en op die manier enkele centen te verdienen om de ellende te verschalken…

Het hele straatgebeuren – stappen en praten, kopen en verkopen – valt stil. Iedereen kijkt in dezelfde richting, komt wat dichterbij en luistert met volle aandacht om geen woord te missen. Het is alsof een straattheater gaat beginnen, de twee antagonisten – twee vrouwen – zijn reeds ter plaatse. Maar dit is geen toneel, het is een vlammende ruzie en dat is bittere ernst. Die woede-uitbarsting is ook een dorpsgebeuren, iedereen wil het van nabij volgen.

Het ontbijt op nieuwjaarsdag is nooit een verrassing. Reeds sinds meer dan twee eeuwen begint elk gezin in Haïti het nieuwe jaar met hetzelfde morgenmaal. Dat gebruik is gegroeid uit het belangrijkste gebeuren van de nationale geschiedenis.