Herdenking van de aardbeving van 12 januari 2010

Tijdens het weekend van 11 en 12 januari 2020 werd de aardbeving, die 10 jaar geleden de hoofdstad en het zuidwesten van Haïti zwaar verwoestte, op verschillende manieren en op verschillende plaatsen herdacht. Ook bij ons in België gebeurde dat op passende wijze.

1) Focus op Haïti

Op 11 januari 2020 gingen in de zalen van De Markten te Brussel verschillende evenementen door. Het betrof een samenwerking van verschillende organisaties, die zich voor Haïti engageren, in het bijzonder het Franstalige CNCD-11.11.11., het Vlaamse 11.11.11., Entraide et Fraternité, Broederlijk Delen, Plateforme Haïti, Vlaams Haïti Overleg, Coordination Europe Haïti, CEC, Communauté Catholique Haïtienne de Belgique, Geomoun, Midis de la Poésie en Protos / Join for Water.

1.1) Film Goudougoudou

Deze film werd in de maanden na de aardbeving door Pieter Van Eecke en Fabrizio Scapin gedraaid. Hoewel de aardbeving amper 35 seconden duurde, was het resultaat verwoestend: 300.000 doden en evenveel gewonden, 1.5 miljoen daklozen, meer dan 200.000 verwoeste woningen, 500.000 mensen die een toevlucht zochten in het binnenland.

De film laat bij middel van interviews enkele mensen aan het woord die de aardbeving hebben meegemaakt en toont hoe de slachtoffers zich uit de slag trekken om de draad weer op te pakken.

De aardbeving gaf aanleiding tot een golf van internationale solidariteit. Bij presidentieel besluit werd in april 2010 een Tijdelijke Commissie voor de Wederopbouw van Haïti (CIRH) opgericht onder de leiding van de Amerikaanse oud-president Bill Clinton en de Haïtiaanse eerste minister Jean Max Bellerive. Het was de bedoeling de fondsen van verschillende donateurs te beheren en projecten te selecteren. De Commissie was echter geen lang leven beschoren. Haar mandaat werd al in oktober 2011 door president Preval stopgezet. Van de beloofde fondsen van 10 miljard USD werden uiteindelijk 6.43 miljard USD overgemaakt. Een belangrijk deel van deze fondsen vloeide weer terug naar het buitenland, veel projecten werden immers uitgevoerd door buitenlandse bedrijven.

Daarnaast werd er ook een Fonds voor de Wederopbouw van Haïti (FRH) opgericht met als partners de Haïtiaanse regering, de Inter Amerikaanse Ontwikkelingsbank (BID), de Verenigde Naties en de Wereldbank. Uit een extern evaluatieverslag van 2015 blijkt dat de FRH tussen 2010 en 2014 over een budget beschikte van 744 miljoen USD.

Daarnaast werden de getroffen gebieden overspoeld door een wildgroei van NGO’s die allen hun steentje wilden bijdragen. Jammer dat de coördinatie tussen al deze initiatieven te wensen overliet en dat werd nagelaten de lokale structuren te betrekken en te versterken.

Panel
1.2.1) Atelier klimaat

Als spreker over het klimaat was David Tilus van de Haïtiaanse organisatie GAFE uitgenodigd. Moderator was Carine Thibaut van CNCD-11.11.11.

GAFE werd opgericht in 2002 en concentreert zich vooral op de milieubescherming. Zij ontwikkelt vormingsactiviteiten voor scholen en ook voor gemeentes. Zij heeft zich aangesloten bij de internationale beweging Alternatiba, die in 2013 startte in Bayonne, Frankrijk. In Haïti hadden de eerste twee edities van Village Alternatiba plaats in Kenscoff in 2015 en 2016. In 2017 werd er voor Cité Soleil gekozen, vooral met het oog op het beheer van het afval. Het is zo dat open riolen de krottenwijken doorkruisen en uitmonden in de oceaan. Deze open riolen worden in de hoofdstad ook gebruikt als afvalcollectoren, wat veel problemen veroorzaakt als deze bij zware regenval verstopt geraken. In april 2018 had de vierde editie van Village Alternatiba plaats in Hinche en Bassin Zim met de bedoeling de boeren te helpen bij de ontwikkeling van een duurzame landbouw.

GAFE voert sinds enkele jaren ook acties in Haïti voor het verbod op het gebruik van styrofoam als verpakkingsmateriaal van maaltijden. Niettegenstaande het gebruik van styrofoam al in 2013 door een ministerieel besluit werd verboden, blijft het moeilijk het gebruik ervan echt te bannen.

De Haïtiaanse regering stuurde een delegatie naar de klimaatconferentie COPE 25 in Madrid. Haïti hoopt op schaderegelingen door de rijke landen. Haïti is immers niet verantwoordelijk voor de klimaatverandering, maar is er wel slachtoffer van: de cyclonen werden krachtiger en de droogteperiodes heviger. Dit neemt niet weg dat er in Haïti nog veel dient verbeterd te worden. Voor zijn energie is het land te afhankelijk van de invoer van fossiele brandstoffen. Bij het koken gebruikt de meerderheid van de bevolking hout en houtskool, wat de ontbossing in de hand werkt.

Ook België nam deel aan de klimaatconferentie, zij het in gespreide slagorde: 4 klimaatministers maakten hun opwachting, die respectievelijk het federale niveau en de drie gewesten Vlaanderen, Wallonië en Brussel vertegenwoordigden. Voor de onderhandelingen op internationaal niveau is het echter nodig dat België één klimaatplan kan voorleggen. Hiervoor moet bijvoorbeeld overeenstemming bereikt worden over het percentage waarmee de schadelijke uitstoot moet verminderen.

Organisaties als 11.11.11., Entraide et Fraternité en Broederlijk Delen zijn er in elk geval van overtuigd dat zowel in het Noorden als in Het Zuiden klimaatmaatregelen moeten worden genomen en nemen deze eis dan ook op in hun jaarlijkse campagnes.

1.2.2) Atelier strijd tegen corruptie en straffeloosheid

Als sprekers waren Chenet Jean-Baptiste van de Haïtaanse NGO ITECA en Pascale Solages van de Haïtiaanse beweging Nou Pap Domi uitgenodigd. Moderator was Claude Mormont, ex-medewerker van Entraide et Fraternité.

Sinds de zomer van 2018 namen de protestacties tegen president Jovenel Moïse toe. De bevolking pikte het niet dat zijn regering de brandstofprijzen wou verhogen.

In september 2019 werd het hele land geblokkeerd om het ontslag te eisen van de president. Organisaties als Nou Pap Domi eisen dat het gerecht een uitspraak doet over het corruptiedossier van PetroCaribe. Tien jaar lang genoot de Haïtiaanse regering van gunstige voorwaarden bij de invoer van olie uit Venezuela. De winst die de Haïtiaanse staat daarbij maakte, diende geïnvesteerd in ontwikkelingsprojecten. Nu blijkt dat heel wat fondsen werden verduisterd. Ook de president maakte zich hieraan schuldig.

De eisen van de protestacties beperken zich niet tot het ontslag van de president. De roep om een grondige wijziging van het systeem wordt sterker. Het is duidelijk dat de huidige president aan de macht is gekomen en kan blijven dankzij de steun van de Verenigde Staten. De ontwikkeling van het land wordt tegengehouden door een kleine elite die de import monopoliseert en gebaat is bij een status quo.

De grondwet van 1987, die opgesteld werd na de verbanning van Jean-Claude Duvalier, is nog niet volledig in uitvoering en dient op bepaalde punten ook herzien.

Waar is het geld van PetroCaribe? Proces PetroCaribe! Wij slapen niet!
1.3) Artistieke avond

Twee Haïtiaanse dichters, Makenzy Orcel en Jean D’Amérique droegen voor uit eigen werk. Ook een Belgische dichteres, Milady Renoir, trad op naar aanleiding van een bezoek aan Haïti tijdens het poëziefestival Transe Poétique in september 2019. Hierbij werd ook verwezen naar de bloemlezing van hedendaagse dichters “Anthologie de poésie Haïtienne”, opgesteld door James Noël.

Verder werden nog twee poëtische filmpjes van Samuel Suffren vertoond. De avond werd afgesloten met een optreden door zangeres Jehyna Saheir.

2) Eucharistieviering

Op zondag 12 januari om 11.30 u. werd de aardbeving herdacht tijdens een misviering in de Rijke-Klarenkerk in Brussel. De Spaanstalige gemeenschap (overwegend afkomstig uit Centraal Amerika) heeft er een vaste stek. Voor de gelegenheid werd er samengewerkt met de Communauté Catholique Haïtienne de Belgique en Entraide et Fraternité. De dienst werd voorgegaan door een Colombiaanse en een Haïtiaanse priester. Het koor was gemengd Spaans-Haïtiaans. Na de mis werd aan de 350 aanwezigen de traditionele Haïtiaanse onafhankelijkheidssoep aangeboden.

Kathedraal van Port-au-Prince, bron: Entraide et Fraternité

3) Herdenking door de Haïtiaanse ambassade

Ook de Haïtiaanse ambassade in Brussel organiseerde een herdenking. De ceremonie werd geleid door een Haïtiaanse katholieke priester, Claude Ciné, en een protestantse dominee. Het was de bedoeling een oecumenische dienst te houden. De ambassade had in België echter geen voodoo-priester gevonden.

De muzikale omlijsting gebeurde door Marlène Dorcena, Jonathan Julien en Dr. Raoul Nassar.

Onder de aanwezigen bevonden zich ook een twintigtal vertegenwoordigers van buitenlandse ambassades.

Website van Entraide et Fraternité:

Kathedraal van Port-au-Prince is een reproductie van een schilderij van Ginette Doumont, een Haïtiaanse die in Brussel woont.