Actueel september 2020

Sinds augustus stellen velen zich vragen bij de evolutie van de situatie in het land. Het gaat zeer slecht met de Republiek Haïti. Er is grote onrust over het ineenstorten van de natie, de minachting voor de menselijke waarden, een steeds snellere verslechtering van de sociale en economische situatie. Georganiseerde criminaliteit, onder het toeziend oog van de overheid, verontrust sterk de mensenrechtenorganisaties die steeds opnieuw de systematische inbreuken signaleren en de verslechtering van de levensomstandigheden van de bevolking aanklagen. Er is geen werkzaam bestuur meer, maar arbitraire en autoritaire methodes nemen toe om toch maar de macht te behouden. Er is geen parlement meer, het juridisch systeem is volledig in handen van het regime dat in die context verkiezingen wil organiseren op alle niveaus. De vrees neemt toe bij de politie-eenheden die belast zijn met de openbare veiligheid. Er is een tekort aan brandstof en dit zonder enige verklaring van de overheid. Dit tekort legt het hele land lam. Er is ook elektriciteitsschaarste. Op meerdere plaatsen is er gebrek aan drinkwater. De waarde van de gourde blijft dalen ten overstaan van de US dollar – 120 HTG voor 1 US dollar in de week van 24 augustus!!

Coronavirus-Covid-19

In het begin van de Covid-pandemie werd gevreesd voor een grote catastrofe in Haïti. Covid-19 verspreidde zich daar vooral in de maanden mei tot augustus, maar bleef toch relatief beperkt. De officiële cijfers van half september melden dat er 26.445 personen getest zijn, 8600 gevallen van besmetting en tot dan toe 221 overlijdens. Anderzijds weet men dat verschillende mensen overleden na ‘un petit malaise de quelques jours’. Deze doden zijn uiteraard niet opgenomen in de officiële cijfers, want niet getest. 

De hospitalen van Hinche en Mirebalais werden uitgerust voor behandeling van Covid-patiënten. Op veel andere plaatsen werden centra die Covid-patiënten aanvaardden in brand gestoken of geplunderd door lokale mensen, uit vrees voor uitbreiding van de ziekte in de betrokken streek.  Artsen zonder Grenzen had aanvankelijk beslist zich niet open te stellen voor Covid-patiënten wegens gebrek aan beademingstoestellen, maar kwam nadien op die beslissing terug en hielp toch bij de opvang en behandeling van zieken.

Veel mensen zijn bang te melden dat ze besmet zijn, uit vrees door hun gemeenschap gestigmatiseerd te worden. Velen doen ook liever beroep op de traditionele geneeskunde, omdat de gezondheidscentra ver weg en onvoldoende uitgerust zijn. Anderzijds zijn er miljoenen gourdes uitgegeven voor de pandemie, maar zonder enige rapportering over deze uitgaven. Sommigen beweren dat je als lid van de partij van de president voorrang krijgt voor behandeling. Gemeentelijke overheden vroegen bij de overheid steun voor initiatieven van preventie, maar kregen weinig gehoor. Veel lokale organisaties die actief zijn in het binnenland werken aan sensibilisering en preventie door te zorgen voor waterrecipiënten, zeep en maskers, vaak met steun van hun financierende NGO’s.

De overheid besloot om in augustus de scholen terug te openen om de verloren periode in te halen. Op 10 augustus startten het 9e jaar basisonderwijs en het laatste jaar secundair. Op 17 augustus de andere jaren. Volgens de “Regroupement d’Education pour Tous” werden evenwel geen of onvoldoende maatregelen genomen in het kader van Covid-19.

Politiek – verkiezingen

Bij gebrek aan een nieuw verkozen parlement, de mandaten vervielen eind 2019, regeert de president bij decreet. In juni-juli werd er een overvloed aan decreten gepubliceerd, enkele ook met wetgevende kracht. Hiertegen kwam veel reactie, zelfs vanuit de Verenigde Staten kwam een verwittiging. De federatie van de balies van Haïti eist de terugtrekking van de presidentiële decreten, met het argument dat het niet aan de uitvoerende macht toekomt om de wetgevende macht te vervangen en decreten uit te brengen die kracht van wet hebben.  Ze vrezen dat hierdoor de fundamenten van de rechtsstaat in gevaar worden gebracht.

De president staat ook fel onder druk van de Verenigde Staten (en de internationale gemeenschap) om verkiezingen te organiseren en om snel een kiescommissie te vormen “met mensen die integer zijn, eerlijk en bekwaam. Zij moeten zorgen voor het organiseren van vrije en eerlijke verkiezingen. Een democratie werkt als alle takken van de regering goed werken inclusief het parlement”.

Hoewel de voorwaarden absoluut niet vervuld zijn om geloofwaardige verkiezingen te organiseren op een veilige manier, verklaarde de president dat hij zal zorgen voor verkiezingen. Daarbij riep hij opnieuw op tot dialoog met alle politieke spelers. Meerdere partijen van de oppositie spreken echter van een dubbelzinnig proces, met kieskaarten die men niet vertrouwt.

Al een hele tijd is er discussie over de duur van het mandaat van de zittende president. Loopt het tot februari 2021 of tot februari 2022? In het eerste geval dringt de tijd om verkiezingen te organiseren dit najaar. Naast presidentiële verkiezingen moeten er ook lokale verkiezingen worden gehouden, want de mandaten van de burgemeesters en de raden van de lokale gemeenschappen, vervielen in juli dit jaar.

De OAS (organisatie van Amerikaanse Staten) liet via zijn voorzitter M. Almagro verstaan dat verkiezingen de enige weg zijn en dat het mandaat werd bepaald volgens de grondwet. Hij dringt dus aan op verkiezingen die rekening houden met een mandaat dat loopt tot 2022.  Volgens de Haïtiaanse Minister van Buitenlandse Zaken zijn ook de leden van de Core-groep bereid dit verkiezingsproces te steunen. Groepen van de Haïtiaanse oppositie zijn uiteraard niet akkoord met deze termijn en met deze ‘inmenging’ van de OAS.

Op 14 september benoemde de President een nieuwe ‘Voorlopige Kiesraad’, na een korte consultatie van diverse sectoren. Uit goede bron weten we dat niet alle sectoren hun hele achterban consulteerden. Zie publicatie in het Haïtiaanse Staatsblad :  https://www.domtomnews.com/haiti-politique-un-nouveau-conseil-electorale-provisoire-est-nomme/

Deze nieuwe kiesraad moet een referendum rond de grondwet organiseren, moet zorgen voor herziening en aanpassing van de grondwet, en moet de verkiezingen organiseren in 2021 voor een nieuw parlement, nieuwe gemeentelijke overheden en een nieuwe president.

Sinds begin juli zijn ook de mandaten van de gemeentebesturen vervallen. De president benoemde begin juli 141 interim raden die instaan voor het bestuur in de gemeenten, maar in vele gevallen worden deze gecontesteerd omdat ze besturen met willekeur, in verband met onteigening van gronden, vernieling van archieven van de gemeente en van machines en materialen.

Verkiezingen organiseren in de huidige situatie vinden velen niet realistisch: er is het probleem van de duur van het mandaat, het probleem met de kieskaarten, de Dermalogkaart, waar weinigen echt vertrouwen in hebben omdat de lijsten vooraf niet gecontroleerd werden bij de aanmaak van deze kaarten en ook het contract met de firma Dermalog niet volgens de regels van openbare aanbesteding verliep. Het toppunt is dat in bepaalde conflictwijken van Port-au-Prince deze kaarten worden uitgedeeld door bendeleider Jimmy Chérizier (alias Barbecue) – zie verder.

Na de vorige verkiezingen in 2015-2016 werden heel wat aanbevelingen geformuleerd door de (internationale) waarnemers, dat er grote nood is aan een hervorming van de grondwet, onder meer om grote problemen bij verkiezingen te vermijden. De vorige voorlopige kiesraad werkte een voorstel uit dat aan het toenmalige parlement werd bezorgd. Het parlement deed hier niets mee.

Wanneer de president recent, in augustus, met het voorstel kwam voor de voorbereiding van de volgende verkiezingen, zonder enige aanpassing van de wetgeving, besloot de bestaande voorlopige kiesraad om in blok ontslag te nemen.

In een brief van 20 juli 2020 roepen een aantal politieke groeperingen en politieke partijen op tot internationale solidariteit met de Haïtiaanse bevolking, tegen de massieve en systematische misbruiken en verkrachting van de mensenrechten in Haïti door het regime van Jovenel Moïse. Zij vragen ook om de buitenlandse regeringen die dit corrupt en crimineel regime steunen aan te klagen. Zij vrezen voor een verder afglijden van de situatie, waarbij het functioneren van de instellingen en de toekomst van de democratie in het land in gevaar zijn.

Voedselzekerheid –  hongersnood

Een grote droogte, van december 2019 tot april 2020, zorgde voor mislukking van de oogsten, met hongersnood tot gevolg in sommige gebieden.

Op 23 augustus trok orkaan Laura – eerder onverwacht – een vernielend spoor over een groot deel van het centrum en het zuiden van Haïti. Er vielen 20 doden en 5 personen waren vermist. 198 families verloren have en goed in Les Nippes, vier bruggen werden beschadigd. Er zijn ook een 80-tal families ondergebracht in voorlopige opvangplaatsen. Verschillende wegen langs de zuidkust en richting grens met de Dominicaanse Republiek zijn zwaar gehavend. Er is grote schade aan de landbouw in deze gebieden. Voor wie zich nog Joachim van de Broederlijk Delen campagne 2008  herinnert, ook zijn bananenplantage werd vernield.

Sinds 2017 is de voedselonzekerheid in Haïti opnieuw sterk toegenomen. Bijgaande tabel geeft een overzicht van de situatie en van de groeiende noden enerzijds en de beschikbare middelen voor voedselzekerheid anderzijds. Vanuit de overheid is er nog steeds geen beleid dat de landbouw en vooral de kleine boerenlandbouw in Haïti kan verbeteren. Toch horen we dat veel boerenorganisaties in het binnenland ijverig verder werken en zich niet laten storen door de grote politieke onzekerheid, die vooral het leven in de centrale steden negatief beïnvloedt.

Stand van zaken en antwoord op de voedselonveiligheid

Justitie – gewapende terreur – bendes

Op 23 juni werd Emmanuel Constant (Toto Constant), leider van de FRAPH (Front pour l’Avancement et le Progrès d’Haïti), eigenlijk een doodseskader tijdens de staatsgreep van 1991-1994 tegen president Aristide,  door de Verenigde Staten naar Haïti teruggestuurd. Om een uitbraak van Covid-19 in hun gevangenissen te beperken besloten de Verenigde Staten een reeks gevangenen naar hun eigen land terug te sturen. Zo ook Emmanuel Constant die in de VS een straf uitzat voor fraude en drugtrafiek. Emmanuel Constant wordt gezien als een van de belangrijkste aanstokers van massale schendingen van mensenrechten, verkrachtingen, foltering en opsluiting van burgers na de staatsgreep van september 1991, periode die duurde tot de terugkeer van Aristide in 1994. Amerikaanse mensenrechtenorganisaties ijverden om zijn terugkeer naar Haïti te beletten en dat lukte gedurende enkele weken, maar uiteindelijk besloot de Amerikaanse overheid hem toch terug te sturen. In de luchthaven van Haïti werd hij door een vertegenwoordiger van de regering Jouthe met open armen verwelkomd. De voorzitster van de Mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties, Mevrouw Bachelet, riep de Haïtiaanse overheid op om te zorgen dat Emmanuel Constant ook in Haïti zijn straf zou uitzitten. Blijkbaar heeft hij vanuit de gevangenis wel contacten met het huidige regime in Haïti.

Op 6 juli trad de politie hardhandig op bij een vreedzame manifestatie aan het Ministerie van Justitie,  georganiseerd door de beweging ‘Nou Pap Dòmi’, https://www.noupapdomi.org/, tegen de corruptie, de straffeloosheid en de criminaliteit. Daags nadien werd evenwel niet tussengekomen bij een manifestatie van een ‘federatie van gewapende bendes’ die ostentatief zwaar bewapend in verschillende wijken van Port-au-Prince een parade hielden.

Sinds kort organiseerden een aantal bendes zich in de ‘Federatie G9 in familie en geallieerden’… ze hebben zelfs een bureau in Port-au-Prince. Zie ook in dit nummer het artikel  ‘Is de bende-alliantie “G9” een tikkende tijdbom?’

Deze context van gangsterisering van Haïti zou Jean Simon Saint Hubert, de vertegenwoordiger van de mensenrechtenorganisaties in de voormalige voorlopige kiescommissie, op 3 juli doen besluiten hebben om ontslag te nemen uit de CEP. 

In het verslag van 19 juni 2020 aan de VN Veiligheidsraad meldt de BINUH (lokaal bureau van de VN) dat de strijd tegen straffeloosheid een absolute voorwaarde is om bescherming te bieden aan de bevolking. Anderzijds zijn er stemmen die de BINUH beschuldigen van inmenging en ook van steun aan de overheid die bij vele corruptieschandalen betrokken is.

Politieke verantwoordelijken zouden politievoertuigen ter beschikking stellen van de bendes in verschillende wijken van de hoofdstad…

Sinds half juli waren er diverse aanvallen van bendes in de verschillende wijken, vooral in de benedenstad. BINUH spreekt in zijn rapport niet over de banden tussen het regime en de gewapende bendes die terreur en moord zaaien, een aanklacht van meerdere mensenrechtenorganisaties.

Heel wat volkswijken van de hoofdstad worden sinds juli regelmatig aangevallen door de gewapende bendes die moorden – zelfs een baby stierf door kogels – brand stichten en de bewoners uit hun wijken verjagen, dit vooral om terreur te zaaien. Het zou hierbij gaan om de strijd voor territorium en invloed van de bendes vóór en de bendes tegen de zittende overheid… wellicht in het vooruitzicht van de aankomende verkiezingen. Deze bendes circuleren vrij in de straten en worden niet verontrust door politie noch door justitie. Vaak zijn deze bendes veel beter uitgerust dan de Nationale Politie… Deze situatie breidt zich uit naar het binnenland waar Anse-Rouge (in de Artibonite) en Belladère (Beneden Plateau) ook met geweld geconfronteerd worden.

Begin augustus sloegen gewapende bendes toe op de weg van Croix-des-Bouquets/Fonds Parisien, richting Dominicaanse grens.  Hier gaat het om de bende die zich 400 Mawozo noemt. Ze overvallen de reizigers, eisen geld, verkrachten vrouwen, en doden soms burgers. Onlangs werd hun leider door de politie gedood.

In de namiddag van maandag 31 augustus was de wijk Bel Air opnieuw het doel van zwaar bewapende overvallers die schietend rondreden en woningen in brand staken, gedurende meerdere uren. De politie reageerde niet, tot ongenoegen van de overheden. De slachtoffers wijzen naar de “federatie van de gewapende bendes van G-9 in familie en geallieerden”, die onder de leiding staan van de ontslagen politieman en nu bendeleider Jimmy Chérizier, alias Barbecue. Door deze onverwachte inval moesten vele bewoners alles achterlaten en vluchtten richting Champ De Mars.

De organisatie NEHRO vraagt in een bericht aan de Amerikaanse dienst voor immigratie en douane (HSI in Washington) om een onderzoek in te stellen naar de invoer van zware wapens. Er is een toenemende bendevorming in Haïti, zonder dat er stappen ondernomen worden tegen deze feiten. Als de wetgeving faalt staat de deur open voor volledige chaos…

Na heel wat signalen van de nationale mensenrechtenorganisaties over de bescherming van de gewapende groepen door de Haïtiaanse autoriteiten hebben de Verenigde Naties pas eind augustus hun bekommernis uitgedrukt over het geweld van de gewapende groepen. De BINUH (Bureau Integré des Nations Unies pour Haïti) reageerde daarop met een verklaring zeggende dat ze de Haïtiaanse autoriteiten aanmoedigen om de vermoedelijke daders te vervolgen en de nodige juridische acties te ondernemen. Zo moeten ze o.a. overgaan tot de aanhouding van bendeleider Jimmy Chérizier waartegen reeds in februari 2019 een aanhoudingsmandaat werd uitgevaardigd voor de aanval in Grand Ravine in 2017.

Een onderzoek uitgevoerd door RNDDH tussen 30 juni en 8 augustus meldt dat in de grote agglomeratie van Cité Soleil en omgeving tussen 1 juni en 28 juli minstens 111 mensen werden vermoord; 48 personen zijn er vermist, 20 raakten gewond door kogels, 18 vrouwen en meisjes werden verkracht door bendeleden. Op 2 juli verschenen ook 2 geblindeerde politiewagens in de zone van waaruit op bewoners en passanten werd geschoten, met als gevolg 5 doden en 10 gewonden. De terreur installeert zich in deze zones, met betrokkenheid van de overheden die niet optreden.   

Op 28 augustus ’s avonds werd de stafhouder van de orde van advocaten van Port-au-Prince vermoord in zijn woning. Dit heeft de gemoederen beroerd, ook internationaal. De gerechtelijke politie beloofde een grondige enquête. Dezelfde ochtend werd de man nog geïnterviewd door Radio Magik 9 en pleitte hij voor een grondige hervorming van de grondwet – lees hier : https://lenouvelliste.com/article/220448/les-derniers-mots-de-me-monferrier-dorval   Het vermoeden is groot dat zijn standpunten rond de grondwetsherziening de redenen zijn voor de moord.

Zwaar bewapende mannen op Champs de Mars – PaP

Op 16 september trok een gewapende bende door de wijken Delmas, Pétionville, Bourdon, rue Capois, richting Champ de Mars, af en toe in de lucht schietend. Het was blijkbaar een actie van de groep Fantom 509, die het recht opeisen op een erkende politievakbond. Nabij Champ de Mars stond de reguliere politie maar die kwam niet tussen. Blijkbaar wilde deze groep de vrijlating bekomen van een nationale politieman die gevangen zit wegens moord, vandalisme, vernieling van openbaar goed en aanval op de staatsveiligheid. Al deze feiten geven aan hoe zwak de instellingen nog zijn en doet de vraag stellen waar de machthebbers met het land heen willen?  Sommigen vrezen dat de weg naar een nieuwe dictatuur open ligt.

Economie en sociale gevolgen

In juni was er opnieuw brandstoftekort. Er is de ongeziene daling van de gourde tegenover de Amerikaanse Dollar. Er zijn de steeds stijgende prijzen van voedsel, brandstof en goederen.

Hoewel de scholen hernemen is de vraag wie zijn kinderen nog naar school zal kunnen sturen, gezien de economische verarming en deze situatie van onveiligheid. Men stelt ook vast dat steeds meer ouders hun kinderen naar het privéonderwijs sturen, ook al kost dit meer. Reden is dat de middelen van de staatsscholen verminderd zijn en degelijk kwalitatief onderwijs niet meer gegarandeerd is. Leerkrachten worden niet of onregelmatig betaald, de school heeft geen middelen. Op die manier groeit de kloof tussen de onderwijsinstanties verder en dus ook tussen de families die wel of niet de middelen hebben om onderwijs te betalen voor hun kinderen. 

Milieu

Reeds een aantal jaren geleden lanceerde GAFE het initiatief om in het kader van de bescherming van het milieu een einde te maken aan het gebruik van styrofoam (geëxpandeerd polystyreen of piepschuim), dat in Haïti veel wordt gebruikt als warm houdende maaltijdsdoosjes. Een wet die op 10 juli 2013 werd goedgekeurd om het gebruik van styrofoam te verbieden, wordt nog steeds niet of nauwelijks toegepast, bij gebrek aan een dienst die de uitvoering van deze wet kan afdwingen. Op 9 juli heeft de nationale burgerbeweging voor het klimaat alle ministers aangeschreven om het gebruik van styrofoam te verbieden in alle openbare diensten.

Stop Accidents

Sinds een paar jaar is Stop Accidents actief als organisatie om burgers meer bewust te maken rond verkeersongevallen. Zij maken regelmatig een bilan op van de ongevallen, de doden en de gekwetsten. ‘Stop Accidents’ roept de overheid op om passende maatregelen te nemen.  Zij hebben nu voorgesteld om 4 augustus uit te roepen tot nationale dag van de verkeersveiligheid in Haïti.