Grond zonder Rust

Auteur: Marcel Catsburg

In 2019 verscheen bij uitgeverij Aspekt in Soesterberg, Nederland, “Grond zonder Rust”, een boek van Marcel Catsburg. Boeken over Haïti geschreven in het Nederlands als oorspronkelijke taal, zijn op luttele vingers te tellen. Elk dergelijk boek verdient dus alvast een bespreking in het virtueel  uitstalraam van onze webstek.

Marcel Catsburg is afgestudeerd als doctorandus in de Franse taal en letterkunde. Hij werkte vanaf september 1991 gedurende vijf jaar in Port-au-Prince voor Parole et Action, de lokale partnerorganisatie van het Nederlandse Woord en Daad. Zijn standplaats was Port-au-Prince, waar hij journalistieke en public relation activiteiten uitoefende. Hij bestudeerde het Creools en de cultuur, in het bijzonder alfabetisering en religie. Momenteel doceert hij aan de Christelijke Hogeschool Ede (internationale) strategische communicatie.

Marcel Catsburg

De auteur neemt ons mee doorheen de ‘fascinerende geschiedenis’ van Haïti en schrijft: ”daarmee wil ik de ontwikkeling schetsen van een natie, die weliswaar in veel statistieken over menselijke ontwikkeling en welzijn precies aan de andere kant van de lijst staat van Nederland, maar die daarmee als land niet tot een andere wereld behoort. Haïtianen maken geen deel uit van een andere mensheid dan Nederlanders”. Indrukwekkend is het bronnenmateriaal waaruit Marcel Catsburg citeert. Het deel geschiedenis beslaat dan ook drie vierde van de 381 bladzijden van het boek. Hij laat zich niet op sleeptouw nemen door bepaalde auteurs of strekkingen bij het benaderen van deze geschiedenis, die zo fascinerend is, maar wil ons, lezers, vooral graag laten kijken achter en doorheen de historisch gevormde stereotypen en vooroordelen over Haïti en de Haïtianen.  Het is een benadering die getuigt van veel respect en liefde voor een nationaal en internationaal zwaar verdrukt en onderdrukt volk.

Grond zonder rust, breuklijnen in Haïti, Marcel Catsburg

Met de ondertitel van het boek “Breuklijnen in Haïtiaanse bodem“ legt de auteur een direct verband met de verwoestende aardbeving van 12 januari 2010. Maar ook hier kijkt Marcel Catsburg door de natuurramp heen en zoekt verklaringen voor zoveel menselijke en materiële schade, voor het aangerichte inferno. Naast de geografische breuklijn, die de aardbeving veroorzaakte, ziet hij nog andere breuklijnen die hun oorsprong vinden in de koloniale periode, er de erfenis van zijn.  Een politieke breuklijn, waarbij beleidsmensen hun volk en land niets bieden, maar er vijandig en roofzuchtig tegenover staan. Een internationale breuklijn, waarbij de internationale grootmachten en hun organisaties nooit enig respect toonden voor dit land en dit volk, maar het eerder plat sloegen door nadelige verdragen en overeenkomsten op te dringen, het te bezetten. Marcel Catsburg ziet ook een sociaal-culturele breuklijn, die vooral teruggaat op het gecultiveerde onderlinge wantrouwen dat zich verder kon ontwikkelen in de extreem maatschappelijke ongelijkheid en internationale achterstelling. Breuklijnen die de kwetsbaarheid en onmacht van Haïti in stand houden en er samen voor zorgden dat het inferno van de aardbeving ook grotendeels mensenwerk was. In een laatste hoofdstuk brengt de auteur de periode van heropbouw en herstel na de aardbeving in beeld en stelt zich de vraag of er nu fundamenteel iets veranderde door of na de aardbeving.

Voor ons ligt een boek dat zeer vlot leest ondanks de vele citaten en bronvermeldingen. Die fascinerende geschiedenis van Haïti met die unieke geslaagde slavenopstand, die in 1804 in de onafhankelijkheid uitmondde, is dan ook een onwaarschijnlijk verhaal. Voor wie Haïti beter wil begrijpen of doorgronden brengt dit boek heel veel samen op een zeer grondige en gedetailleerde manier en is het een absolute aanrader.

Twee bemerkingen zoals ik het althans heb ervaren waren enerzijds het minder uitgebreid aan bod brengen, met minder oog voor detail, van de recente geschiedenis. En anderzijds, eerder onbegrijpelijk,  zijn de toch wel veel voorkomende en soms wel storende schrijffouten, alsof er geen tijd meer was voor de ultieme nalezing.  

Maar deze bemerkingen brengen de meerwaarde van dit boek voor het Nederlandstalige boekenlandschap over Haïti alvast niet in het gedrang. Een aanrader voor wie grondoorzaken wil uitzoeken voor de grote ongelijkheid in deze wereld aan de hand van het unieke geval Haïti. 

ISBN 978-94-6338-737-8