Miljoenen Haïtianen bestaan niet, althans niet officieel

Auteurs: Laura Louis & Estaïlove St-Val

Bron: Ayibo Post, vertaling: Rhoddy Petit

De aardbeving van 12 januari trof ook het systeem van de bevolkingsregistratie. Het gerechtsgebouw stortte in, het kantoor van de nationale archieven op de Bicentennaire was beschadigd, de structuren van de openbare dienst werden dooreen geschud. Tot vandaag hebben Haïtianen die tijdens de ramp hun identiteitsdocumenten verloren, deze ondanks verschillende pogingen nog steeds niet terug. Internationale instellingen zoals het Programma van de Verenigde Naties (UNDP) schatten dat 40% van de bevolking niet geregistreerd is bij de bevolkingsdienst, terwijl Wilfrid Bertrand, de directeur van het Nationaal Archief, het over 3.000.000 Haïtianen heeft zonder geboorteakte.

Het is ongeveer 15.00 uur in Kanaän. Op een bouwplaats werken een tiental mannen. Ze geven het ijzer en het hout door, wisselen van gereedschap om een betonplaat te gieten.

Een aantal van deze mannen verloor zijn geboorteakte tijdens de aardbeving, anderen hadden er nooit een. Degene die de jongste lijkt, volgde het 8 e jaar basisonderwijs. Hij behaalde zijn diploma basisschool onder de naam van een vriend. “Ik heb geen batistè [1], zo heb ik leren leven. Het enige waar ik bang voor ben, is de politie. Je kunt mishandeld worden of zelfs achter de tralies belanden als de politie je tijdens een huiszoeking verrast zonder identiteitsbewijs”, legt de jongeman uit.

[1] In sommige gemeenschappen in Haïti zegt men batistè voor geboorteakte.

“Hier in Kanaän”, zegt een andere man van de groep, die zijn naam niet zegt, “zijn er mensen die wegkwijnen in ellende. Ze hebben geen eten, zelfs ’s avonds niet en kunnen de slaap niet vatten in hun hut. De geboorteakte heeft voor ons geen prioriteit. Geef ons bij voorkeur eten.”

Brevil Joseph, een Houngan (voodoo-priester)
Brevil Joseph, een Houngan (voodoo-priester), heeft een stuk van zijn gescheurde geboorteakte. Ganthier Ouest Haïti, 28 november 2019. Foto / Estaïlove St-Val

Kanaän is plots een van de grootste sloppenwijken van het land geworden. Deze grote informele buitenwijk, ten noorden van de hoofdstad, ontstond in 2010. Om de slachtoffers van de aardbeving te hervestigen, vaardigde president René Préval op 22 maart 2010 een decreet uit waarin hij het hele gebied van Kanaän van openbaar nut verklaarde. Tien jaar later herbergt Kanaän meer dan 200.000 inwoners onder precaire omstandigheden. Er is geen drinkwater, geen elektriciteit en nog minder een kantoor voor bevolkingsregistratie.

“Ik betaal 135 HTG (gourdes) [2] aan transport om naar Croix-des-Missions te gaan om de geboorteakte van mijn kind te halen”. Dit zijn de woorden van Sonise, een moeder die snoep verkoopt in de eerste laan van Kanaän. Drie jaar na de aardbeving migreerde ze naar het gebied. In 2010 woonde Sonise in Delmas.

[2] Op 4 juni 2020 was 1 euro = 122,5499 HTG

Tijdens de aardbeving verloor een van de kinderen van Sonise haar geboorteakte. “Vandaag is ze 20 jaar oud. Binnenkort zal ze de officiële examens afleggen. Ik weet niet hoe ik dit papier terug in handen krijg”, klaagt de vrouw terwijl ze haar gezicht achter haar hand verbergt. Deze jonge vrouw kan, net als al diegenen die geen identiteitsdocumenten hebben, haar burgerlijke en politieke rechten niet uitoefenen; dat wil zeggen, ze kunnen niet stemmen of geen bankrekening openen. Ze kunnen ook niet legaal reizen en kunnen geen hoger onderwijs volgen. Ze hebben dus geen toegang tot alles wat de Haïtiaanse staat aan zijn burgers verschuldigd is.

Bevolkingsdienst in zijn blootje gezet door de aardbeving

Er zijn geen cijfers over het aantal mensen dat zijn papieren verloor tijdens de aardbeving van 12 januari 2010, maar er zijn er veel als we de ambtenaren mogen geloven die in bevolkingsdiensten werken. “‘De meesten weten niet hoe ze terug te krijgen”, zegt Meester Franzer Dorcély, die acht jaar lang griffier was op het kantoor van de afdeling Zuid in Port-au-Prince; dit kantoor stortte in tijdens de aardbeving. “Tijdens de ramp zijn we ook belangrijke documenten kwijtgeraakt. Maar we vonden ze gemakkelijk terug omdat ze eerder waren opgenomen in het Nationaal Archief in Port-au-Prince.”

Enkele door de aardbeving getroffen kantoren zijn enkele jaren later door de Haïtiaanse regering ingericht. “In 2014 publiceerde Michel Martelly ook een decreet waarin een uitstel van vijf jaar werd toegekend aan mensen die geen geboorteakte hadden om deze alsnog te verkrijgen”, herinnert Meester Dorcély zich. Deze acties hebben de werking van het systeem van de bevolkings-registratie echter niet verbeterd.

Het balkon als werkruimte
Bij gebrek aan ruimte bezetten ambtenaren van de burgerlijke stand Pétion-ville het balkon als werkruimte. Pétion-ville, Ouest Haïti, 4 december 2019. Foto / Estaïlove St-Val

“Het probleem in de bevolkingsregistratie is een oud probleem”, zegt Jean Wilfrid Bertrand

Het probleem in de burgerlijke stand is volgens Wilfrid Bertrand, directeur-generaal van het Nationaal Archief van Haïti (ANH), niet ontstaan in 2010. “De Haïtiaanse staat heeft veel wetgeving op dit gebied opgesteld. Maar er zijn geen middelen om de wet te concretiseren. Tegenwoordig zijn er meer dan 3 miljoen Haïtianen, bijna een derde van de bevolking, die geen papieren hebben. Er zijn mensen die nooit zijn aan gegeven en mensen die wel zijn aan gegeven, maar niet werden geregistreerd”, klaagt Wilfrid Bertrand. De directeur werkt sinds 1983 bij het ANH.

Wilfrid Bertrand
De heer Wilfrid Bertrand, directeur van de nationale archieven van Haïti in zijn kantoor in Delmas 75. Deze ruimte werd ingenomen kort na de aardbeving van 12 januari 2010, een ongeschikte ruimte om de archieven te bewaren. Port-au-Prince Haïti. Delmas Ouest Haïti. 12 december 2019. Foto / Estaïlove St-Val

Comfortabel zittend in zijn kantoor in een van de gebouwen van het Excelsior College, in Delmas 75, geeft Wilfrid Bertrand toe dat het gebouw niet geschikt is voor het bewaren van archieven. Het kantoor puilt uit van de documenten.

Het Nationaal Archief, met een budget van ongeveer 160 miljoen HTG, staat onder toezicht van het Ministerie van Cultuur en Communicatie, dat een budget heeft van meer dan een miljard HTG. De instelling is in 1860 opgericht om de historische documenten van het land te bewaren. Het heeft ook een filiaal van de bevolkingsregistratie dat een gewaarmerkt afschrift van de geboorteakte kan afgeven, een archiefuittreksel genoemd. De aardbeving van 12 januari 2010 heeft de hoofdstructuur van het Nationaal Archief, dat zich in de Cité de l’Exposition van de Bicentenaire bevond, ernstig beschadigd. Naast het centrale kantoor beheert deze vestiging drie andere bijgebouwen, gelegen aan Poste-Marchand en aan Delmas 75 en 39.

De archieven van het Nationaal Archief van Haïti bevinden zich tegenwoordig in erbarmelijke toestand. Bij Poste-Marchand liggen bijvoorbeeld belangrijke papieren van de Republiek, zoals documenten van de strijdkrachten van Haïti (FAD’H) op de grond. “Bij elke staatsgreep gooien de politici archieven weg. Zodra er een diepe crisis in het land is, moeten ANH-medewerkers papieren gaan verzamelen” klaagt Jean Kern Belizaire, de technisch directeur van het Nationaal Archief die al 33 jaar bij de instelling werkt.

“Als je bang bent voor stof, kom dan niet hier”, Jean Kern Belizaire, technisch directeur van het Nationaal Archief

Jean Kern Bélizaire studeerde rechten en boekhouding aan de Staatsuniversiteit van Haïti voordat hij zich definitief aan het Nationaal Archief wijdde. In het gebouw waar hij werkt, Poste-Marchand, zijn er registers uit de koloniale periode tot aan de onafhankelijkheid, opgeslagen in oververhitte ruimtes en praktisch in puin. De meeste registers van de jaren twintig, een eeuw na de onafhankelijkheid, bevinden zich in dozen in zeer slechte staat. “‘Als je bang bent voor het stof, kom dan niet hier”, zegt de directeur en doorloopt de rekken waar de archieven zijn opgeslagen.

Jean Kern Belizaire
Mr Jean Kern Belizaire Technisch directeur van de nationale archieven van Haïti. raadpleegt een register van geboorteakten uit de jaren 1900. Nationale archieven van Haïti in Poste Marchand, Port-au-Prince, West-Haïti, 30 december 2019. Foto / Estaïlove St-Val

Volgens de directeur zijn er maatregelen voor documentbehoud die in een archief moeten worden nageleefd. “Maar”, voegt hij eraan toe, “we kunnen het ons niet veroorloven om hier alles te doen.”

Jean Kern Bélizaire en Wilfrid Bertrand zijn blij dat ze heel lang bij het Nationaal Archief hebben kunnen werken, maar ze zijn van mening dat de instelling die ze leiden door de staat slecht wordt behandeld.

Voorlopige kantoren beantwoorden niet aan de taak

In werkelijkheid behandelt de staat de instelling van het Nationaal Archief beter dan de Bevolkingsregistratie. Als we de wet van 29 augustus 1974 betreffende de inspectie van de burgerlijke stand doornemen, is het onmogelijk om een paragraaf te vinden die voorziet in een bijdrage voor de werking van de burgerlijke stand uit de staatsbegroting. Net als in andere diensten zijn achterstallige salarissen voor de ambtenaar van de burgerlijke staat heel gewoon en heel vaak is het deze ambtenaar zelf die de bediende betaalt die hem bijstaat. Volgens de juridische assistent van de Groep voor Steun aan de Gerepatrieerden en Vluchtelingen (GARR), Anghie Lee Gardy, moet het ministerie van Justitie registers ter beschikking stellen van de burgerlijke stand in het land. “Dit wordt nooit gedaan, het zijn de ambtenaren zelf die zorgen voor hun registers. Er zijn er zelfs, die bij gebrek aan middelen, losse bladen gebruiken.”

De ambtenaar moet zelf zorgen voor een kantoor en alle apparatuur die hij nodig heeft tot en met de balpen; met als gevolg dat hij afhankelijk wordt van smeergeld, dat dan zijn werkingsbudget vormt en dat de armsten, die vaak op het platteland wonen, het gelag betalen.

Zo is het in Savanette, een grensgemeente van de afdeling Centrum, een houten bouwseltje versterkt met een zeildoek vol gaten, doet dienst als kantoor burgerlijke stand voor de gezinnen in de gemeente. De tijd van een regenbui en het kantoor verdwijnt. “Het was mijn broer die me zijn tuin leende zodat ik kon werken”, zei Arnel Mondésir, de ambtenaar van de regio. Gedurende ongeveer vier jaar dat ik in functie ben, heb ik tevergeefs stappen ondernomen bij het Ministerie van Justitie om een kantoor te verkrijgen”, vervolgt de officier.

Een vrouw betaalt 25 HTG voor een plastic beschermhoes
Na ontvangst van haar geboorteakte betaalt een vrouw 25 HTG voor een plastic beschermhoes. Savanette Civil Registry Office, Centre Haiti, 14 december 2019. Foto / Estaïlove St-Val

Arnel Mondésir zegt dat hij 100 gourdes ontvangt voor een geboorteakte die gratis dient afgeleverd. De bewoners van het gebied ontkennen deze informatie. Laubaine, een vijftiger die ik ontmoet aan het kantoor, geeft aan dat hij 1000 gourdes heeft betaald voor de geboorteakte van zijn 4-jarige zoon. “Als hij ouder was geweest, had ik nog meer betaald”, zegt de vader. Laubaine komt uit de Dominicaanse Republiek. Net als veel andere inwoners van Savanette stak hij de grens over op zoek naar een beter leven. Maar hij wordt gedwongen terug te keren om de geboorte van zijn kind te registreren.

We vinden de archieven van Jeremia niet in het Nationaal Archief

Nancy Lizaire, ambtenaar van de burgerlijke stand van Jérémie, wordt met dezelfde moeilijkheden geconfronteerd als Arnel Mondésir; ze klaagt ook over een ander probleem: “Sinds 20 jaar dat ik in functie ben, geraken mijn registers steeds zoek in het Nationaal Archief.”

De registers moeten namelijk ofwel aan het begin of aan het einde van elk kalenderjaar worden afgegeven bij de burgerlijke rechtbank van de jurisdictie van het kantoor van de burgerlijke stand, specifiek bij het parket. Vervolgens stuurt de Aanklager een van de registers naar het Ministerie van Justitie en het andere naar het Nationaal Archief. Daarbij moet iemand die halverwege het jaar beviel, wachten tot het einde van het lopende jaar of het begin van het volgende jaar om een archiefuittreksel aan te vragen. Als de rechtbank de registers niet overhandigt, kunnen de ouders hun uittreksels uit de archieven nooit krijgen.

Een griffier heeft een geboorteakte ingevuld
Een van de twee griffiers van de burgerlijke stand in het noordelijke deel van Jérémie heeft een geboorteakte ingevuld, Jérémie, Grand’Anse, Haïti. 5 december 2019. Foto / Estaïlove St-Val

Serge Eugène, de griffier-generaal van de burgerlijke rechtbank van Jérémie bevestigt de woorden van ambtenaar Lizaire. Hij voegt eraan toe dat deze gevallen veel voorkomen terwijl de rechtbank de registers altijd op tijd inlevert. “Het is hier niet nieuw, bijvoorbeeld mensen die in 1987 en 1988 zijn geboren, waren niet geregistreerd bij het Nationaal Archief vanwege de crises die het land meemaakte na het vertrek van Jean Claude Duvalier.”

Het feit dat het Nationaal Archief de registers van Jérémie niet vindt, impliceert dat de geboorteakten van de inwoners van Jérémie niet zijn geregistreerd. Wanneer iemand een archiefuittreksel aanvraagt, kunnen ze dit niet krijgen. Deze situatie verslechterde na orkaan Matthew in 2016, die op het zuidelijk schiereiland veel verliezen veroorzaakte, waaronder de papieren van de mensen.

Op dit punt wees Wilfrid Bertrand erop dat de burgerlijke stand vaak fouten maakt met de registers. Deze komen volgens de directeur misschien nooit in het Nationaal Archief terecht. “Ze blijven op de griffie of het parket. Registers kunnen zelfs onderweg volledig verloren gaan, het is echt een verschrikkelijk systeem. Daarom willen we op een andere basis beginnen, om de oude opnamemethoden te veranderen. Omdat een staat die zijn burgers niet kan registreren, geen staat is.”

De officier is misschien een chef in plaats van een ambtenaar die zijn gemeenschap dient

Valdo Félix, de huidige ambtenaar van Ganthier, verving zijn vader die twintig jaar in de gemeenschap heeft gediend. Toen Chrisnold Félix stierf, bleef de gemeente Ganthier, gelegen ten noorden van Port-au-Prince, gedurende 19 maanden verstoken van een ambtenaar van de burgerlijke stand.

Volgens Anghie Lee Gardy van GARR brengt de positie van de burgerlijke stand in Ganthier en op vele andere plaatsen belangrijke machtsproblemen met zich mee. “Na de dood van Chrisnold Félix maakten overheidsinstanties, waaronder parlementariërs, ruzie over de benoeming van een van hun aanhangers in zijn plaats. Om het conflict op te lossen, besloten de notabelen van het gebied samen met de autoriteiten uiteindelijk dat Valdo Félix de post van zijn vader zou erven”.

In dezelfde gemeente hebben veel gezinnen geen geboorteakte. Ganthier ligt in de buurt van het Saumâtre-meer, verschillende inwoners hebben verklaard dat de stad zeer vaak overstroomt, waardoor veel geboorteaktes verloren gaan. Veel andere inwoners hebben dit document nooit gehad.

Kinderen kunnen niet naar school omdat ze geen geboorteakte hebben

Vilso Eliassaint is de vader van Gerlanje en Renalson Eliassaint die respectievelijk 12 en 7 jaar oud zijn. Het gezin woont momenteel zonder papieren in Balan, tweede sectie van Ganthier. Ze wonen in een huisje met rieten dakbedekking in een woestijnachtig decor. Binnen een afsluiting van bayahondes (doornachtige struiken), suggereert de woning een bijna leeg interieur, zonder bedden. Hier en daar liggen een paar kledingstukken en schoenen verspreid.

Gerlanje Eliassaint
Gerlanje Eliassaint 12 jaar, woont samen met haar broer en haar vader Vilso die jaren geleden zijn geboorteakte verloor. Guerlanje en haar broer hebben nooit een geboorteakte gehad en zijn nog nooit van hun leven naar school geweest. Ganthier Ouest Haïti, 28 november 2019. Foto / Estaïlove St-Val

De twee kinderen konden nooit met studies beginnen. Geen enkele onderwijsinstelling in het gebied accepteert kinderen zonder papieren. “Bij gebrek aan een geboorteakte accepteren de scholen een doopakte afgegeven door de protestantse en katholieke kerken. Ik ben geen kerklid, mijn kinderen hebben die papieren dus ook niet”, zegt Vilso, gekleed in een mouwloos truitje en een broek zwart van de houtskool die hij verkoopt om te ‘overleven’. Vilso voegt eraan toe dat hem 5.000 gourdes wordt gevraagd om de geboorteakte voor zijn kinderen te krijgen, maar dat het voor hem onmogelijk is zo’n bedrag samen te krijgen.

De Haïtiaanse autoriteiten degraderen de burgerlijke stand

De aardbeving van 2010 hief de sluier op van de gebreken in het registratiesysteem van de bevolking. Zes jaar later legde orkaan Matthew opnieuw de zwakke punten van het systeem bloot. Elke ambtenaar gedraagt zich in zijn kantoor als opperhoofd, wat neerkomt op misbruik tegenover de armste mensen van het land.

In 2005 lanceerde het Nationaal Bureau voor Identificatie (ONI) de Nationale Identificatie Kaart (CIN), waarvan velen hoopten dat het veel Haïtianen eindelijk het staatsburgerschap zou geven. Gezien de naderende algemene verkiezingen van 2006, kregen die van de kiesgerechtigde leeftijd voorrang. Na de verkiezingen verloren de autoriteiten echter hun belangstelling voor de kwestie en dus voor hun burgers.

De wet van 01 juni 2005 tot oprichting van het CIN heeft het beheer van de burgerlijke stand aan het ONI toevertrouwd. Het bureau heeft deze missie echter nooit opgenomen. We kennen de ware betekenis van deze instelling alleen tijdens verkiezingsperiodes.

In 2017 lanceerde de administratie van Jovenel Moïse, zodra hij aantrad, een nieuwe nationale identiteitskaart, de Nationale Unieke Identiteitskaart (CINU). De Haïtiaanse staat heeft een contract ter waarde van 27,7 miljoen dollar getekend met een Duitse firma, Dermalog. Een contract dat niet in overeenstemming was met de aanbestedingswet of werd goedgekeurd door het Hoger Rekenhof en Hof voor Administratieve Geschillen. Op 13 juli 2018 heeft de administratie van Jovenel Moïse echter 8,2 miljoen dollar overgemaakt naar de betreffende onderneming, of 30% van het bedrag. Haïtiaanse burgers hadden tot 31 maart 2020 de tijd om deze nieuwe identiteitskaart te verkrijgen. Ondertussen leven Haïtianen in de stad of op het platteland verder zonder geboorteakte.

Laura Louis
Laura Louis
(https://ayibopost.com/laura-louis-laureate-du-prix-du-jeune-journaliste-de-loif/)

Deze reportage werd uitgevoerd als een onderdeel van ‘Onderzoeken en belangrijke rapporten in het kader van 10 jaar na de aardbeving’, een initiatief van FOKAL.

Het origineel artikel via deze link:
https://ayibopost.com/des-millions-dhaitiens-nexistent-pas-juridiquement/