In maart 2017 kreeg Isabel Allende een eredoctoraat van onze Rijksuniversiteit Gent. Het nieuws over het eredoctoraat van Allende werd met gemengde gevoelens onthaald. Zo stelde vooral de vakgroep Latijns-Amerikaanse letterkunde vraagtekens bij de keuze voor Allende. Dat ze een populaire auteur is, viel niet te betwisten, maar was dit voldoende voor een eredoctoraat? Welke impact hebben haar boeken werkelijk gehad op de maatschappij? Wij laten deze discussie even voor wat ze waard is en vermelden nu toch haar ‘Het Eiland onder de Zee’, een roman die misschien wel voor Haïti-geïnteresseerden voldoende boeiend kan zijn.
Het verhaal situeert zich tegenover de achtergrond van de Haïtiaanse slavenopstand. Centraal staat Zarité, een mulatte en slavin, die door Toulouse Valmorain, een plantage-eigenaar, gekocht wordt om zijn vrouw bij te staan die op het Caraïbische eiland maar niet kan wennen. Zarité en Valmorain komen in een soort tweemanschap terecht waarbinnen ze mekaar controleren en manipuleren. Ze delen twee kinderen, dezelfde huizen en zelfs de gewaagde ontsnapping richting Cuba tijdens de slavenrevolte. Later komen ze in Louisiana terecht. Maar hun dromen zijn verschillend. Valmorain wil gewoonweg een leven waarin hij zijn zoon Maurice kan zien opgroeien, maar Zarité droomt over vrijheid, het eiland onder de zee. Zeer genietbaar zijn de scenes waarin voodoo zich vermengt met het katholicisme van New Orleans.
Allende heeft zich goed ingelezen in de geschiedenis van Haïti en in de voodoo. Ze laat dat ook graag zien, waardoor de karakters van de personages zelf wat te weinig uitgediept worden. In tegenstelling tot veel van haar andere werk komt het typische magisch-realisme van veel Zuid-Amerikaanse literatuur (denken we bv. maar aan Marquez) hier heel wat minder aan bod.
Van een steviger kaliber is volgens mij de Haïtiaanse Edwidge Danticat. Zij woont weliswaar sinds haar twaalfde in de Verenigde Staten maar is haar roots zeker niet vergeten. In oktober 2019 werd ze in Missouri laureaat van de prestigieuze literatuurprijs St Louis. Sinds 1967 bekroont deze prijs auteurs van wereldformaat. Tijdens een interview stelde ze dat veel Amerikanen helaas niet op de hoogte zijn van de geschiedenis die Haïti en de USA verbindt. Zo weten ze meestal niet dat Napoleon ooit Louisiana aan hen verkocht omdat hij geld nodig had na de nederlaag van zijn troepen bij de Haïtiaanse onafhankelijkheidstrijd. Ook van de Amerikaanse bezetting van Haïti van 1915 tot 1934 zijn de meesten niet op de hoogte. Nochtans vinden ze het wel normaal dat Amerika zich voortdurend met de Haïtiaanse politiek bemoeit.
In november 2018 had Danticat reeds de grote internationale literatuurprijs van Neustadt in de Verenigde Staten gewonnen. Deze bekroning staat haast gelijk aan de Nobelprijs en is zeer terecht. Zij is immers auteur van boeken als ‘Land van de levenden’, over de door de Dominicaanse president Trujillo bevolen uitmoording van Haïtiaanse suikerrietkappers in 1937, van de ‘Dauwbreker’ over een Tonton Macoute in een vorig leven, en van ‘Vaarwel broer’ over haar zieke oom Joseph, die door de Amerikaanse immigratiediensten zo slecht werd behandeld dat hij na enkele dagen stierf.
Onze derde bekroonde is de Haïtiaanse auteur Louis-Philippe Dalembert. Hij won de 21ste Choix Goncourt 2019 in Polen èn in Zwitserland met zijn werk ‘Mur Méditerranée’. Het zijn studenten die in verschillende landen hún laureaat kiezen uit de eerste selectie voor de prestigieuze Franse Prix Goncourt. Dalembert werd geboren te Port-au-Prince in 1962, nog onder het bewind van Papa Doc, ofte François Duvalier. In 1986 vertrok hij naar Frankrijk om te gaan studeren. Hij bekroonde zijn studies met een doctoraat in de vergelijkende literatuurwetenschap over de Cubaanse schrijver Alejo Carpentier. Hij heeft natuurlijk heel wat over zijn geboorteland Haïti geschreven maar het thans bekroonde werk handelt over het lot van drie vrouwen die proberen te emigreren vanuit Libië naar Europa.
Tijdens de vreselijke oversteek zal hun karakter hen bestand maken tegen alle tegenslag, deze drie vrouwen zijn menselijk en sterk. Ze zijn op de vlucht om te kunnen overleven omdat hun eigen land hen alleen de dood biedt. Dalembert liet zich inspireren door de tragedie van een verstekelingenschip dat in 2014 gered werd door de Deense tanker Tom Lotte. Zijn bekroonde boek is wellicht de eerste grote immigratieroman.
De drie hogergenoemde gelauwerde auteurs werden vroeger ook al vermeld of besproken op de oude website http://vlaams-haiti-overleg.be van het Vlaams Haïti Overleg. De zoekfunctie hiervan is nog steeds actief. Wie nog meer informatie wenst, kan daar een kijkje nemen.