Haïti krijgt het label van ‘failed state’ opgeplakt. Na de moord op de facto president Jovenel Moïse slaagt de facto eerste minister Ariel Henry er niet in om iets te ondernemen tegen de terreur van gewapende bendes. Slachtoffers van de aardbeving van 14 augustus blijven verstoken van enige hulp. De socio-economische situatie verslechtert verder. Politiek is er geen dialoog die zou kunnen leiden tot een consensus of een compromis. Er biedt zich geen charismatische leider aan.
Er is geen teken van leven van de regering, terwijl het land volledig verlamd is en de onzekerheid en ongerustheid toenemen. Op 25 oktober was er een algemene staking, waartoe opgeroepen werd door de vakbonden van het openbaar vervoer. Er was geen brandstof te verkrijgen aan de benzinestations. Tankwagens met brandstof werden onderschept door gewapende bendes. Voor een gallon benzine, die normaal gezien 201 gourden kost, vraagt men op de zwarte markt tot 3 500 gourden. Voor een rit met het openbaar vervoer die vroeger 50 gourden kost, betaalt men nu 200 gourden. De meeste bussen rijden evenwel niet. Al enkele maanden is er zo goed als geen elektriciteit en ook geen drinkbaar water meer.pa
Op 20 oktober lanceerde de zogezegde democratische sector een ultimatum aan premier Ariel Henry opdat hij de directeur generaal ad interim van de nationale politie, Léon Charles, zou ontslaan. Een dag later diende Léon Charles zijn ontslag in en werd Frantz Elbé benoemd tot nieuwe baas van de politie. De mensenrechtenorganisatie RNDDH onthulde dat Frantz Elbé betrokken was bij schendingen van de mensenrechten. In 2004 zou hij betrokken zijn bij een inval in het huis van drie militante tegenstanders van de toenmalige regering. Sindsdien zijn deze mensen vermist. Hun lichamen werden nooit teruggevonden.
Léon Charles liet de nationale politie compleet gedemobiliseerd en gedemotiveerd achter. Politieagenten worden bedreigd tijdens hun werk. Sommigen worden gedwongen om onder te duiken of te vluchten naar het buitenland. De nationale politie beschikt niet over voldoende materiaal en uitrusting om effectief te kunnen optreden tegen de gewapende bendes.
Gewapende bendes controleren het land
Het machtsvacuüm dat is ontstaan na de moord op president Jovenel Moïse, wordt opgevuld door gewapende bendes die steeds driester te werk gaan. In oktober controleerden en blokkeerden ze de grote brandstofdepots in het noorden en het zuiden van de hoofdstad. Daardoor lagen de meeste activiteiten stil. De straten lagen er verlaten bij. Winkels en scholen bleven dicht. Levensmiddelen waren niet verkrijgbaar. De ziekenhuizen, de media en de telecommunicatiesector functioneerden bijna niet meer omdat ze geen brandstof hadden voor hun stroomgeneratoren.
In verschillende wijken van de hoofdstad, die gecontroleerd worden door gewapende bendes, kunnen de kinderen niet naar school. Mensenrechtenorganisaties trekken aan de alarmbel. Ze wijzen erop dat het recht op onderwijs een fundamenteel mensenrecht is. De bendes deinzen voor niets terug. Eind oktober werd een ouder van een leerling doodgeschoten op de speelplaats van een katholiek college in Port-au-Prince. De man had net daarvoor een transactie gedaan bij een bank. Andere ouders en leerlingen die eveneens op de speelplaats waren, werden verwond. Ze werden in allerijl naar een privé ziekenhuis gebracht, maar konden daar niet verzorgd worden omdat er geen brandstof was voor de generatoren en ook geen zuurstof of zuiver water. Uiteindelijk kregen ze de eerste zorgen toegediend in een ander privé ziekenhuis.
De de facto minister van onderwijs bracht enkele dagen later een bezoek aan het college. Ze betuigde haar medeleven aan de slachtoffers en hun families en ook aan de zusters die de school besturen. De minister riep de bevoegde gerechtelijke autoriteiten op om een onderzoek te starten en de daders te identificeren zodat ze hun straf niet zouden ontlopen. Mooie woorden en beloftes, maar daar blijft het spijtig genoeg bij.
Een week na de inval in het college werd een professor van de universiteit, die gekidnapt werd op 16 oktober, gedood door zijn ontvoerders. De universiteit veroordeelde de medeplichtigheid van de de facto autoriteiten, die er maar niet in slagen om een halt toe te roepen aan de criminele daden van gewapende bendes.
Unicef trekt aan de alarmbel
Unicef maakte begin november bekend dat 7 scholen in Port-au-Prince in september en oktober gedwongen werden om geld te betalen aan gewapende bendes in ruil voor hun veiligheid. De leerlingen van de scholen in de steden zijn het mikpunt van diefstallen en afpersingen. Unicef roept de autoriteiten op de veiligheid in en rond de scholen te garanderen en strenge maatregelen te nemen tegen het geweld van de criminele bendes. De vertegenwoordiger van Unicef zei dat in zones die gecontroleerd worden door bendes de directeurs en directrices van de scholen en ook de leerkrachten voortdurend worden bedreigd. Als ze niet betalen worden ze lastig gevallen. De angst regeert.
Hospitaal van Milot aangevallen
In de nacht van 1 november vielen bandieten met automatische geweren het ziekenhuis van Milot aan. Ze schoten hun wapens leeg op de gevel van het hospitaal. Daarna gingen ze naar binnen en vernielden ze alles wat ze op hun weg tegenkwamen. Bij het personeel en de patiënten brak paniek uit. Gelukkig werd niemand gewond. De aanvallers braken alle ramen en vernielden heel wat medisch materiaal, ze staken het laboratorium en de archieven in brand. Op de parking sloegen ze de ruiten stuk van een tiental wagens, waaronder enkele ambulances. Het hospitaal is voor onbepaalde tijd gesloten.
Kidnappings
Het aantal ontvoeringen neemt de laatste maanden alleen maar toe. Tijdens de eerste helft van oktober waren er 119 kidnappings. De spectaculaire ontvoering op 16 oktober van een groep van 16 Amerikaanse missionarissen en 1 Canadese missionaris door de bende ‘400 mawozo’ haalde het wereldnieuws. De groep bestond uit 5 mannen, 7 vrouwen en 5 kinderen. De ontvoerders eisten 1 miljoen dollar losgeld per persoon. Amerikaanse agenten van de FBI kwamen ter plaatse om hun vrijlating te bekomen. Begin december waren nog 15 van de 17 missionarissen in handen van de criminele groep ‘400 mawozo’.
Eind november werden op 1 dag meer dan 20 mensen ontvoerd. De politie staat machteloos. De bandieten opereren zelfs in het centrum van Port-au-Prince. Ze ontvoeren directeurs van scholen, buitenlanders en iedereen waarvan ze denken dat ze veel losgeld kunnen eisen. Alle sectoren van de samenleving leiden onder dit klimaat van angst.
Het internationaal festival van de jazz dat normaal in januari zou plaatsvinden in Port-au-Prince is voor onbepaalde tijd uitgesteld omwille van de onveiligheid.
Werkgevers ongerust
De verschillende werkgeversorganisaties vroegen een onderhoud aan met de facto eerste minister Ariel Henry om te praten over de immense problemen waarmee de privésector en de ondernemers geconfronteerd worden. Ze verwijzen daarbij naar het klimaat van onveiligheid waardoor de bevolking geterroriseerd wordt, het stijgend aantal ontvoeringen, de chronische schaarste aan brandstof, de ineenstorting van de economie en de quasi volledige afwezigheid van degenen die het land moeten besturen.
De mensenrechtenorganisaties
De mensenrechtenorganisatie RNDDH zegt dat de partij ‘Tèt Kale’, waartoe eerste minister Ariel Henry behoort, de situatie van onveiligheid in stand houdt om de bevolking te terroriseren en zelf aan de macht te blijven. Getuigen van kidnappings verklaren dat de ontvoerders rondrijden in wagens van de overheid. Soms hebben ontvoerders uniformen aan van de politie. Dergelijke vaststellingen doen de RNDDH besluiten dat er banden zijn tussen de overheid en de gewapende bendes.
Mensenrechtenorganisaties klagen ook de ‘banalisering van een mensenleven’ aan. Dit jaar werden al meer dan 900 mensen doodgeschoten en waren er ongeveer 1000 ontvoeringen. Heel wat mensen verloren alles omdat hun huizen door criminelen in brand werden gestoken. Anderen zijn gehandicapt, omdat ze het slachtoffer werden van bendegeweld. Al deze mensen worden door de overheid in de steek gelaten. De autoriteiten lijken onverschillig te staan tegenover al dat leed.
Slachtoffers aardbeving
De overheid doet ook quasi niets voor de slachtoffers van de aardbeving van 14 augustus. Toen werden vooral de departementen van het Zuiden, van Grande Anse en Nippes getroffen. De Wereldbank schat dat 754 000 personen in een situatie van extreme voedselonzekerheid leven. Voor nog eens 320 000 mensen is de situatie kritiek. De autoriteiten worden opgeroepen om snel te reageren, maar ze kunnen of willen niets doen.
De BINUH
Op 15 oktober was er protest tegen de mogelijke verlenging van het mandaat van het Bureau Intégré des Nations Unies en Haïti of BINUH, de organisatie van de Verenigde Naties die in Haïti diende te zorgen voor politieke stabiliteit, goed bestuur en die onder andere de politie diende te ondersteunen. Op geen enkel vlak kan de BINUH positieve resultaten voorleggen. Velen zien dan ook het nut niet in van de verdere aanwezigheid van de BINUH.
De Verenigde Staten en de Dominicaanse Republiek
President Joe Biden diende zich in september te excuseren toen er beelden opdoken waarop te zien was hoe de Amerikaanse grenspolitie Haïtiaanse migranten, die vanuit Mexico de grens met de Verenigde Staten wilden oversteken, mishandelde. Hij beloofde dat er maatregelen zullen genomen worden tegen de betrokken agenten.
De Dominicaanse Republiek werd veroordeeld door de Inter-Amerikaanse Commissie van de mensenrechten omdat dit land nog steeds Haïtianen terugstuurt naar Haïti. Vooral het feit dat men niet terug deinst om zwangere Haïtiaanse vrouwen te arresteren en de grens over te zetten wordt fel bekritiseerd.
Vooruitzichten
Wat brengt de toekomst? Men is het er vooral over eens wat men niet wil. Niemand wil dat er buitenlandse soldaten komen die de gewapende bendes gaan uitschakelen, een enkeling verwacht dat misschien wel. Niemand wil dat in het huidige klimaat verkiezingen georganiseerd worden, omdat die vermoedelijk gaan eindigen in een bloedbad, zoals bij de verkiezingen in 1987. De internationale gemeenschap wil eventueel wel verkiezingen. Niemand wil een nieuwe grondwet, behalve misschien de partij die nu aan de macht is. Velen blijven aandringen op een Haïtiaanse oplossing. Iedereen hoopt dat deze piek van ellende vlug voorbij gaat.