Verschenen bij AlterPresse op 26 september 2021. Door Pierre-Richard Cajuste vertaling Rhoddy Petit.
Het plotse en spraakmakend ontslag van de speciale gezant van de VS in Haïti, Mr. Daniel Foote veroorzaakt door de verontrustende beelden van hoe grenswachten Haïtiaanse vluchtelingen mishandelen die het VS grondgebied proberen binnen te dringen langs de grens van Texas. Dit valt in een bijzondere context, die voor hen die de geheimen van het politieke Amerika kennen, het potentieel hebben om verandering te brengen in de vorm van het discours en de politieke praktijk van de beleidsmakers in Washington vanuit nieuwe paradigma’s.
De inhoud van Foote’s brief licht de sluier op over waarheden die, indien nodig, aantonen dat de ‘diplomaat’ die door de regering van Joe Biden is aangesteld, niet alleen de contouren van deze complexe Haïtiaanse realiteit beheerst, maar ook een zekere politieke gevoeligheid voor de achtergestelde sociale categorieën van het land internaliseert en uitdrukt. De heer Foote is zich terdege bewust van de betrokken actoren en weet dat de rol van het maatschappelijk middenveld en de inclusie van een nieuwe politieke klasse onvermijdelijk zijn. Vanaf de eerste dagen was het duidelijk dat meneer Foote als een vis in het water door de labyrintische gangen van deze werkelijkheid dwaalde.
Dit is precies wat Amerikaanse besluitvormers, comfortabel in hun nette kantoren aan de oevers van de Potomac altijd hebben gemist, een goed begrip van het Haïtiaanse sociaal-politieke mechanisme. Deze politieke bijziendheid, deze onwetendheid over de specifieke dynamiek van het land heeft er altijd toe geleid dat …
… de Verenigde Staten zich hebben verbonden met de reactionaire en behoudsgezinde sectoren van het land die de volksmassa’s verachten, exclusieve privileges creëren en een bepaald beheer van de staat organiseren tegengesteld aan het creëren van banen, groei, ontwikkeling en de bevrediging van elementaire sociale diensten ten behoeve van de arme bevolking.
Maar waarom zoveel bijziendheid van de kant van de Verenigde Staten? vraagt men zich af. Eén verklaring misschien: de politici van het ministerie van Buitenlandse Zaken en het Witte Huis zijn nog steeds gevangenen van deze “Pavloviaanse reflex van angst voor links” die duidelijk “begrijpelijk” was tijdens de moeilijke jaren van de Koude Oorlog toen de eisen van het inperkingsbeleid van het Sovjet-Cubaanse communisme de Verenigde Staten ertoe dwong om te beschermen wat het pejoratief beschouwde als zijn “achtertuin”. Maar de tijden zijn veranderd… De dreiging van guerrillaoorlogen en socialistische revolutie wordt een rariteit die naar de diepten van het verleden wordt gedegradeerd. Een idealiteit die opvalt door zijn anachronisme. Maar het lijkt erop dat de Verenigde Staten, om redenen die zeer scherpe analyses verdienen, ervoor hebben gekozen om het lot van hun buitenlands beleid ten aanzien van Haïti te blijven overdragen aan dezelfde nationale actoren wiens prestaties aan de top van de staatsmacht angstaanjagende resultaten hebben opgeleverd: een laboratorium van menselijke ellende gevoed door de vernietiging van het milieu, armoede, endemische ziekten, technische en culturele achterstand, afremmen van de productie, wijdverbreide corruptie, parasitisme, drugshandel, geïnstitutionaliseerd banditisme/geweld en massale emigratie naar het onbekende.
De weg naar het kapitaal
Amerikaanse specialisten, voornamelijk de antropologie-afdelingen van de grote universiteiten van de oostkust, zullen niet nalaten te wijzen op de symboliek van deze massale uittocht naar de grens van het land, dat het toonbeeld is, het hoogtepunt van het internationale kapitaal: de Verenigde Staten van Noord-Amerika. Iedereen, inclusief de Amerikaanse immigratieautoriteiten, was verrast door dit plotse beeld aan de grens met Del Rio, Texas. Het zag eruit als een massa mensen neergedaald uit de hemel. Het lijkt op de Hebreeën die de woestijn overstaken om de weg naar het Beloofde Land te nemen. We zijn hier, verre van een fata morgana. Dit zijn echte beelden van duizenden immigranten die de weg naar het kapitaal nemen (d.w.z. naar banen, naar welzijn). Beelden die de boodschap geven dat deze arme mensen niet zouden verhuizen als ze een fatsoenlijk en humaan leven konden leiden in hun land van herkomst.
Ze ontvluchtten een woestijnomgeving, bevolkt door demonen van geweld en misdaad om (volgens hen) een oase van rust en welzijn te zoeken.
Met andere woorden, als een nieuw geo-economisch paradigma wordt ingevoerd, als politieke stabiliteit buitenlandse directe investeringen terugbrengt in het land en het zo gewenste politieke evenwicht en sociale verzoening werkelijkheid worden, is het een veilige gok dat “migranten” de tegenovergestelde route zullen nemen. Naar het geboorteland. Kortom, kapitaal blijft, als een magneet, een onbedwingbare aantrekkingskracht.
De noodzaak van politieke consensus
Daniel Foote, door de deur met zo’n vastberadenheid dicht te slaan, om nog maar te zwijgen van de weerzinwekkende beelden op alle televisiezenders over de hele wereld van immigranten die werden opgejaagd en geslagen zoals werd gedaan met de zwarte slaven in de 18e eeuw. Dit wekte ook de nieuwsgierigheid van andere actoren in de Amerikaanse politiek, waaronder de Commissie Buitenlandse Zaken van het Congres, die wachten tot hij komt getuigen.
In zijn brief benadrukte Daniel Foote een cruciaal punt: het is aan Haïtiaanse actoren om de oplossing voor de problemen van het land te vinden. Zonder arrogante bemoeienis van internationale actoren.
Waarheid als een koe! We geloven dat het absoluut noodzakelijk is dat de actoren aan een onderhandelingstafel zitten niet om de macht te delen zoals we traditioneel doen als we een taart delen, maar om een nieuw beheer van de staat te definiëren. Het moet gezegd worden dat elke bijeenkomst gericht op het dichter bij elkaar brengen van politieke stromingen altijd wenselijk is.
Het is een kwestie van opnieuw beginnen op een nieuwe basis. Waarnemers van de Haïtiaanse situatie spreken over de historische en multidimensionale wortels van deze crisis, die al bijna twee eeuwen aanhoudt. Dat is een feit! Het Haïtiaanse volk betaalt nu de zware gevolgen van chronische politieke instabiliteit in combinatie met wanbeheer van de staat. Nog een voor de hand liggende waarheid op zich! De conclusie die uit deze chaos terecht kan worden getrokken, is dus dat geen enkele sector kan beweren de problemen van dit land op te lossen. Het Haïtiaanse sociaal-politieke probleem kan alleen worden opgelost door de geest van samenleven, dialoog, onderhandeling en verzoening. De eisen van de volksmassa’s en elites moeten op de agenda staan: een offer dat beide sectoren moeten accepteren om dit evenwicht van compromis te bereiken, om een modus vivendi te vinden die in staat is om alle sociale componenten te verenigen rond een gemeenschappelijk ideaal: de hogere belangen van de natie die in feite de som is van ieders belang.
Kortom, deze grote strategische visie op de noodzaak van politieke consensus zal uiteraard gebaseerd zijn op operationele assen die draaien rond verschillende belangrijke vectoren, zoals: de strijd tegen extreme armoede, het herstel van het staatsgezag, de bevordering en verdediging van de mensenrechten, de strijd tegen straffeloosheid, de strijd tegen administratieve corruptie, een nieuwe manier van beheer van staatsmiddelen en de verwezenlijking van een veilige en stabiele omgeving die bevorderlijk is voor binnenlandse en buitenlandse investeringen. Het wordt noodzakelijk dat geloofwaardige mensen, de organische geesten van het land – niet die traditionele, corrupte en politieke politicienne klasse, dorstig naar macht om de hulpbronnen van het land te beheersen – het probleem van polarisatie beginnen aan te pakken om antwoorden te vinden. Het is absoluut noodzakelijk om hic et nunc te handelen. Het echte gevaar zou zijn om niets te doen. Laten we onze mensen deze afdaling naar de hel vermijden…