Op 8 februari 2021 verschenen twee decreten in het Haïtiaanse Staatsblad. Het eerste decreet trok de meeste aandacht: hiermee stuurde president de facto Jovenel Moïse drie rechters van het Hof van Cassatie op pensioen en schakelde zo enkele mogelijke presidentskandidaten uit. Het tweede decreet geeft duidelijk aan welke richting de laatste regeringen aan de economie willen geven. Het betreft de oprichting van een nieuwe vrijhandelszone: de Agro-Industriële Vrijhandelszone van Savane Diane.
De Agro-Industriële Vrijhandelszone van Savane Diane (ZFAISD)
De nieuwe vrijhandelszone ZFAISD bestrijkt een terrein van 1.381 ha gelegen op het rondgebied van de gemeentes Saint-Michel de l’Attalaye (Departement van de Artibonite), Maïssade (Centraal Departement) en Pignon en Saint-Raphaël (Departement van het Noorden). Men verwacht om de zone stelselmatig uit te breiden.
Een eerste project wordt gestart door het bedrijf Stevia Agro Industrie en beoogt de productie van stevia, een zoetstof die suiker of aspartaan kan vervangen in frisdranken. Het project voorziet 1.000 personen tewerk te stellen op ongeveer 350 ha. Het is een initiatief van de zakenlui Louis Dejoie III (grootgrondbezitter) en Apaid (industrieel).
Nog zes andere projecten zijn voorzien, waarbij 200 miljoen dollar zou worden geïnvesteerd over een periode van 10 jaar en meer dan 20.000 jobs zouden worden gecreëerd. Er wordt gedacht aan de productie van avocado’s, blauwe bessen en mango’s en in samenwerking met de plaatselijke boeren aan de productie van suikerriet, gierst, rode bonen en maniok.
De verwachtingen zijn hoog: er wordt zelfs gedacht aan de bouw van een internationale luchthaven voor vracht- en personenvervoer.
De erfenis van Dejoie
Senator Louis Dejoie I had vanaf 1946 meer dan 8.000 ha landbouwgrond aangekocht in Savane Diane. Bij de presidentsverkiezingen van 1957 was hij de belangrijkste tegenstander van de latere dictator François Duvalier. In 1958 moest hij het land verlaten in ballingschap en zijn bezittingen in Haïti achterlaten. Op dat ogenblik stelde hij in Savane Diane meer dan 3.000 personen tewerk en was hij een bekend producent van vetiver en citroengrasolie.
In 1986 keerden vader Louis Dejoie II en zoon Louis Dejoie III terug uit ballingschap en legden opnieuw beslag op hun eigendom. Vanaf 2006 begon Louis Dejoie III samen met Apaid, die ervaring had met bedrijven in vrijhandelszones, plannen te maken voor de ontwikkeling van Savane Diane. Zij namen zich voor te onderhandelen met de boeren die al jarenlang de gronden hadden bewerkt.
Het protest van SOFA
De vrouwenbeweging SOFA veroordeelt in een persbericht het presidentieel decreet, waarbij in Savane Diane een vrijhandelszone wordt opgericht. Volgens SOFA is het decreet op zich onwettig. Bovendien kan SOFA bewijzen dat zij in 2017 een concessie van 13 ha hebben bekomen van het Ministerie van Landbouw, Natuurlijke Rijkdommen en Rurale Ontwikkeling (MARNDR) en van het Nationaal Instituut van Beroepsopleiding (INFP).
Deze concessie dient ter ondersteuning van de boerderij van de bio-landbouwschool “Delicia Jean” van SOFA in Saint-Michel de l’Attalaye. Van 2017 tot 2020 leerden boerinnen nieuwe technieken in biologische landbouw aan om de productie van de voedingsgewassen in de streek van de Artibonite te verbeteren. Op de boerderij werd zaaigoed voor de teelt van rode bonen, pindanoten en kalalou (of gombo) geproduceerd en verspreid.
In mei 2020 werden de leden van SOFA op een gewelddadige manier door handlangers van Apaid verjaagd. De minister stelde onderhandelingen voor tussen SOFA en Apaid, wat door SOFA geweigerd werd. Volgens SOFA gaat het voorstel van de minister in tegen de heersende wetgeving in verband met grondconflicten.
SOFA wijst op het grote belang van Savane Diane als landbouwgebied. In 2018 werd het door het Ministerie van Landbouw bij de 5 belangrijkste landbouwgebieden voor de voedselzekerheid van het land geklasseerd. Een vrijhandelszone daarentegen is enkel gericht op de export en betaalt de eerste 15 jaar geen belastingen.
Volgens een document van het Interministerieel Comité voor de Inrichting van het Territorium (CIAT) van 2010 strekt de savanne zich uit over ongeveer 25.000 ha en worden er tal van voedingsgewassen geteeld zoals rode bonen, gombo, rijst, pindanoten, suikerriet, gierst, verschillende soorten fruit en ook geneeskrachtige planten zoals moringa, artemisia en “simen contra”. Deze geneeskrachtige planten spelen een grote rol in het bedwingen van de corona-pandemie.
In het midden van Savane Diane bevindt zich met een oppervlakte van 14 ha het grootste heuvelmeer van het land. Dit is belangrijk voor de visvangst, de irrigatie van de velden en het drenken van de veestapel.
Volgens SOFA zou het een grote vergissing zijn dit gebied te laten inpalmen door vrijhandelszones, wat een verlies aan biodiversiteit en een grotere afhankelijkheid van ingevoerd voedsel zou veroorzaken.
De rol van de INARA
Door de grondwet van 1987 werd het Nationaal Instituut voor de Landhervorming (INARA) opgericht. Het doel was de familiale landbouw te ondersteunen door de boeren rechtszekerheid te geven over de grond die ze bewerken. De eerste jaren was INARA vooral actief in de Artibonite en slaagde erin met enig succes te bemiddelen in de grondconflicten.
In de daaropvolgende jaren begon INARA zich ook te richten op het Noordoosten. Gaandeweg verloor de INARA echter aan invloed. Al tijdens de tweede regering van Aristide begon Haïti zich meer open te stellen voor buitenlandse handel en de daarbij horende vrijhandelszones.
De laatste jaren werd de familiale landbouw verwaarloosd. INARA zelf bestaat nog wel, maar heeft weinig middelen en is voor zijn financiering te afhankelijk van buitenlandse fondsen. Nochtans heeft Haïti een instituut als INARA zeker nodig om de voedselzekerheid te vrijwaren.
Meer info:
- https://lenouvelliste.com/article/226777/note-de-protestation-de-la-sofa-contre-le-projet-de-zone-franche-a-savane-diane
- https://lenouvelliste.com/article/226755/savane-diane-la-zone-franche-est-creee-sur-la-propriete-privee-de-ma-famille-et-non-sur-une-propriete-appartenant-a-letat-haitien-explique-louis-dejoie-iii