De crisis waarin Haïti al maanden terug in verzeild geraakte, blijft aanhouden. Gewapende bendes zaaien terreur en stoppen niet met mensen te kidnappen. Toen katholieke religieuzen werden ontvoerd, haalde Haïti het wereldnieuws. De facto president Jovenel Moïse wil nog altijd een referendum houden over de grondwet van 1987, wat door diezelfde grondwet verboden wordt. Ondertussen blijven veel Haïtianen lijden onder het klimaat van angst en onveiligheid, de stijgende voedselprijzen en de chronische ondervoeding van veel kinderen en volwassenen die daarvan het gevolg is.
Op 7 februari had een nieuwe president Jovenel Moïse moeten opvolgen. Er werden evenwel geen verkiezingen georganiseerd noch voor een nieuwe president, noch voor een nieuw parlement. In januari van dit jaar kwam er een einde aan het mandaat van alle volksvertegenwoordigers en alle senatoren. Sindsdien is er geen parlementaire controle meer op het doen en laten van de facto president Jovenel Moïse, die zich blijft vastklampen aan de macht en daarbij aansluiting zoekt bij gewapende bendes. Hij respecteert de Haïtiaanse wetten niet. Integendeel, hij overtreedt ze regelmatig.
Zo wil hij mordicus een referendum organiseren over de Grondwet van 1987, terwijl artikel 284-2 van diezelfde Grondwet het houden van een referendum verbiedt.
Op maandag 29 maart trokken duizenden mensen in Port-au-Prince de straat op naar aanleiding van de 34ste verjaardag van de Grondwet. Het was al de vijfde grote betoging tegen de dictatuur van het heersende ‘Tèt kale’ regime – ‘Tèt kale’ (kale kop) is de naam van de partij van Jovenel Moïse; de ‘Tèt kale’ verwijst naar het kale hoofd van Michel Martelly, de vorige president.
De betogers eisten respect voor de Grondwet. Ze trokken op alle kruispunten de affiches van de aanplakborden die het referendum aankondigen. Voor hen is het referendum een illegaal project van de facto president Jovenel Moïse. Deze laatste wordt ervan verdacht het referendum te zullen misbruiken om een nieuwe Grondwet op te stellen, geschreven op maat van zijn wensen. Zo kunnen hij en zijn kompanen aan de macht blijven.
De mensen zijn het klimaat van onveiligheid hartsgrondig beu. Gewapende bendes kunnen straffeloos doen wat ze willen. De politie treedt niet op en garandeert al lang de veiligheid van de burgers niet meer. Soms laat ze betijen, op andere momenten lijkt het erop dat ze medeplichtig is. Bendeleden rijden bijvoorbeeld rond in voertuigen van de politie. Het gebeurt ook dat politiemensen aangevallen worden door gangsters.
Politieagenten aangevallen en gedood
Op 12 maart werden tijdens een operatie van de politie in de wijk ‘Village de Dieu’, gelegen in het centrum van Port-au-Prince, maar liefst 5 politieagenten gedood. Een zesde politieagent overleed aan zijn verwondingen in het ziekenhuis.
De wijk ‘Village de Dieu’ wordt gecontroleerd door de bende ‘Izo 5 segonn’. In totaal namen 12 politieagenten, verdeeld over drie pantserwagens, deel aan de operatie. Met het gekende resultaat. De Haïtiaanse mensenrechtenorganisatie RNDDH (Réseau National de Défense des Droits Humains) wijst er in haar rapport van 15 maart op dat de operatie helemaal niet goed voorbereid was. Er werd geen rekening gehouden met het feit dat politieagenten aanvallen moeten kunnen weerstaan terwijl ze minder goed bewapend zijn dan de bandieten.
De RNDDH wijst met een beschuldigende vinger naar inspecteur-generaal Carl Henry Boucher, de verantwoordelijke voor de coördinatie van de operatie, die geen versterkingen stuurde naar de politieagenten die in ‘Village de Dieu’ in de val zaten.
In de periode van december 2020 tot maart van dit jaar gaven de directeur-generaal ad interim van de politie, Léon Charles, en inspecteur-generaal, Carl Henry Boucher, het bevel tot meerdere gevaarlijke interventies. De tol van de 9 door hen opgezette operaties in moeilijke wijken bedroeg 13 doden, waaronder 6 politieagenten. Daarnaast hadden 8 politieagenten schotwonden.
RNDDH maakte ook bekend dat de leiders van de gewapende bendes altijd op voorhand geïnformeerd worden over de operaties van de politie. Wat hen de tijd geeft om op de vlucht te slaan voordat de politie opdaagt. Alleen op 12 maart beslisten ze om de politieagenten in een hinderlaag te lokken.
Op 5 en 6 juni werden 8 politieagenten gedood tijdens aanvallen van gewapende bendes die allen deel uitmaken van de groep ‘G-9’. Gelijktijdig vielen ze in de hoofdstad 9 kleine politiecommissariaten aan. De politieposten werden geplunderd door de bendes die heel wat materiaal, zoals verschillende politie-uniformen meenamen.
De RNDDH maakte bekend dat tussen januari en begin juni van dit jaar minstens 32 politieagenten gedood werden. Mensenrechtenorganisaties zeggen dat een van de achterliggende motieven van het tolereren van het bendegeweld tegenover de politie, de oprichting zou zijn van een illegaal leger door de facto president Jovenel Moïse. Als de politie de veiligheid van de burgers niet kan garanderen dan moet het leger dat maar doen.
Vluchtelingen in eigen land
Het is moeilijk om het aantal dodelijke slachtoffers van het geweld tussen rivaliserende bendes in te schatten. Zo waren er begin juni gevechten in Martissant en Fontamara, twee wijken gelegen in de zuidelijke periferie van de hoofdstad. De beelden die er gemaakt werden, waren verschrikkelijk: achtergelaten lijken die verscheurd werden door honden of die aan het wegrotten waren.
Duizenden families lieten have en goed achter en gingen voor het geweld op de vlucht. Hun huizen werden in brand gestoken door gewapende bandieten. In Port-au-Prince weerklinkt constant het geluid van zware wapens die bendes gebruiken om hun territorium te vergroten en om paniek te zaaien onder de bevolking. Gewone mensen moeten hun armen in de lucht steken en zich laten fouilleren door bendeleden om van de ene zone naar de andere te gaan.
Deze situatie van verregaande terreur laat het de facto regime blijkbaar onverschillig. Er wordt niets ondernomen om de families die het bendegeweld ontvluchten te helpen. Het zijn aan hun lot overgelaten vluchtelingen in eigen land. Sommigen zeggen dat het de facto regime een angstpsychose wil creëren bij de bevolking, zodat het murw geslagen volk niet meer de straat op komt om te betogen tegen de extreme situatie van onveiligheid, tegen de autoriteiten die laten begaan en tegen het aangekondigde ongrondwettelijk en illegaal referendum.
Covid-19
Ondanks herhaaldelijke oproepen draagt de meerderheid van de bevolking geen mondmasker. Het houden van anderhalve meter afstand wordt evenmin gerespecteerd. Sinds eind mei is er een toename van het aantal besmettingen. Dit komt onder meer omdat de Braziliaanse en Britse variant van het virus nu ook circuleren in Haïti. Er komen telkens heel wat emoties los wanneer mensen overlijden als gevolg van een coronabesmetting.
Verschillende scholen sloten in mei de deuren nadat een groot aantal leerlingen besmet geraakte met het virus. De de facto regering besloot daarom alle scholen te sluiten op 11 juni, behalve de klassen waarvan de leerlingen nog een officieel examen moeten afleggen.
Eind mei maakte het ministerie van volksgezondheid bekend dat tijdens de periode van 19 maart 2020 tot 27 mei 2021, 321 mensen stierven aan Covid-19 op een totaal van 14 931 bevestigde besmettingen in het land.
Katholieke religieuzen gekidnapt
Op zondag 11 april werden een tiental personen, leden van de katholieke kerk gekidnapt door gewapende bandieten van de bende ‘400 mawozo’. Onder hen waren er 7 religieuzen.
De bisschoppen van Haïti en de conferentie van Haïtiaanse religieuzen beslisten om alle katholieke instellingen te sluiten op donderdag 15 april als teken van protest. Alle katholieke scholen, universiteiten, kloostercongregaties, pastorijen en andere instellingen bleven dicht. Uit solidariteit met de katholieke kerk hielden ook heel wat andere instellingen en organisaties, waaronder de protestantse kerken, banken, winkels, politieke partijen en organisaties van vakbonden en werkgevers de deuren dicht. Ze riepen allen met één stem dat ze hun activiteiten staakten uit protest tegen het stijgend aantal misdrijven en kidnappings.
Het parket van Parijs startte op 12 april een onderzoek, aangezien 2 van de 7 ontvoerde religieuzen de Franse nationaliteit hebben.
Op 15 april werd de moeder van priester Anel Joseph vrijgelaten na betaling van losgeld. Drie religieuzen kwamen vrij op 22 april en op 30 april werden de overige gekidnapte religieuzen ’s morgens vroeg bevrijd.
Ondervoeding
De FAO, de organisatie van de Verenigde Naties voor voedsel en landbouw, maakte in een rapport bekend dat in Haïti een verontrustende toename van voedselonzekerheid is. Als er niets wordt ondernomen riskeren 4,4 miljoen Haïtianen terecht te komen in een extreme voedselcrisis. Haïti staat nog steeds op de lijst van de 10 armste landen van de wereld.
UNICEF vreest dat het aantal kinderen onder de vijf jaar dat ernstig ondervoed is, in de tweede helft van 2021 zou kunnen verdubbelen. Meer dan 86 000 kinderen onder de vijf jaar zijn ondervoed. In 2020 waren er 41 000 ondervoede kinderen onder de vijf jaar. Als er geen noodhulp komt, is het mogelijk dat verschillende kinderen zullen sterven.
Deze situatie is het resultaat van een combinatie van diverse factoren waaronder de pandemie Covid-19, de toename van het geweld, het gebrek aan een deugdelijk landbouwbeleid en andere preventieve maatregelen om een voedselcrisis te voorkomen, de gebrekkige toegang tot drinkbaar water, de ongezonde omgeving en de extreme weersomstandigheden.
De internationale gemeenschap
Vrienden van Haïti lanceren de campagne: ‘Stop silence Haïti’. Ze willen de diplomatieke onverschilligheid tegenover de crisis die Haïti doormaakt, doorbreken.
In de Amerikaanse krant Miami Herald verscheen een artikel waarin de Amerikaanse regering opgeroepen wordt om zich te verzetten tegen het ongrondwettelijk referendum dat de facto president Jovenel Moïse wil houden op 27 juni. Eerder riepen 68 Amerikaanse congresleden de administratie van President Joe Biden op om het illegaal referendum niet te steunen.
De omstandigheden in Haïti tonen duidelijk aan dat de facto president Jovenel Moïse en zijn equipe evenmin in staat zijn om vrije, eerlijke en geloofwaardige verkiezingen te organiseren. In een context van extreme onveiligheid, sociale spanningen, schendingen van de mensenrechten en toenemende armoede is dit onmogelijk.
Omwille van de ernstige onveiligheidssituatie in Haïti verlengde de Amerikaanse regering de Temporary Protected Status (TPS-statuut) van Haïtianen in de Verenigde Staten met 18 maanden. Dit betekent dat ze tot eind 2022 in de VS kunnen blijven.
Chili daarentegen dreigt ermee om duizenden Haïtiaanse migranten, die geen geldige verblijfsvergunning hebben, te deporteren naar Haïti.
Politieke gevangenen vrijgelaten
Op 26 maart werden 15 van de 17 politieke gevangenen, die opgesloten werden op 7 februari onder het mom dat ze een staatsgreep zouden beraamd hebben, vrijgelaten. Het hof van beroep van Port-au-Prince eiste hun onmiddellijke vrijlating. Onder hen waren leden van het Hof van Cassatie. Als de huidige de facto president zou afgezet worden is het de normale gang van zaken, dat een rechter van het Hof van Cassatie het land bestuurt tijdens een overgangsperiode.
Referendum voor onbepaalde tijd uitgesteld
De CEP of Voorlopige Kiesraad heeft op 7 juni beslist om het referendum voor onbepaalde tijd uit te stellen. Dit is al de derde keer dat het referendum wordt uitgesteld. Aanvankelijk was het referendum voorzien voor april en het werd dan verschoven naar juni.